Ύστερα από πολλές εκ του σύνεγγυς συνομιλίες και συνομιλίες Υψηλού Επιπέδου τα Ηνωμένα Έθνη διαμόρφωσαν τα δικά τους σχέδια/ πλαίσια αναζήτησης λύσης του Κυπριακού. Τ ο πρώτο σχέδιο παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 1989 από τον Γενικό Γραμματέα Ξαβιέ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ. Το σχέδιο αυτό δεν πολυαπασχόλησε τα ενδιαφερόμενα μέρη, γιατί πολύ σύντομα εξελέγη νέος Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, ο πολύ γνωστός στην Κύπρο πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι, ο οποίος συνέχισε με πολύ ζήλο την προσπάθεια του Πέρεζ ντε Κουεγιάρ και στηρίχθηκε στην εργασία, που είχε κάμει ο προηγούμενος Γενικός Γραμματέας. Έτσι στις αρχές του 1992, ύστερα από επανειλημμένες επαφές και συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη άρχισε να ετοιμάζει τη δική του Δέσμη Ιδεών στην οποία περιέλαβε και στοιχεία της Δέσμης Κουεγιάρ. Μεταξύ των δύο δεσμών δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά. Εκείνο, που καθιστά τη Δέσμη Ιδεών Γκάλι ως πιο επίσημο έγγραφο είναι το γεγονός ότι τα από την αρχή της διαμόρφωσης της μέχρι την οριστική της μορφή τον Αύγουστο του 1992 υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας με δύο ψηφίσματα το 750 της 10ης Απριλίου 1992 και το 774 λίγους μήνες αργότερα τον Αύγουστο του 1992.

ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ 750

της 10ης Απριλίου 1992

     Το ψήφισμα αυτό επαναλαμβάνει τη δυσαρέσκεια του Συμβουλίου Ασφαλείας για την έλλειψη προόδου στο Κυπριακό, πράγμα, που οφείλεται στην αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς στις προσπάθειες του διεθνούς οργανισμού να εξασφαλίσει προσπέλαση του αδιεξόδου και ουσιαστική διαπραγμάτευση. Το Συμβούλιο ζητά από τον Γενικό Γραμματέα να καταβάλει εντατικές προσπάθειες μέσα στα καθορισμένα χρονικά πλαίσια της διμηνίας Μαΐου- Ιουνίου 1992 με στόχο την εξεύρεση λύσης ενώ παράλληλα το Συμβούλιο τίθεται στη διάθεση του για άμεση υποστήριξη. Το ψήφισμα απορρίπτει την εισαγωγή νέων αντιλήψεων στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Το μέρος αυτό του ψηφίσματος σκοπό είχε να θέσει τέρμα στην τακτική της τουρκικής πλευράς, που επεδίωκε καθυστέρηση της διαδικασίας και την αποφυγή της συζήτησης πάνω στην ουσία. Το ψήφισμα 750 καθόρισε για πρώτη φορά με σαφήνεια το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού. Στην πρώτη παράγραφο τονίζεται ρητά και κατηγορηματικά ότι η διευθέτηση του προβλήματος της Κύπρου θα πρέπει να βασίζεται σ’ ένα Κυπριακό κράτος με “μία και μόνη κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και μία και μόνη ιθαγένεια και με τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας του”. Παράλληλα αποκλείει τόσο την ένωση ολόκληρης ή μέρους της Κύπρου με οποιαδήποτε άλλη χώρα όσο και οποιαδήποτε μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης. Η πρόνοια αυτή επαναλήφθηκε σε κατοπινά ψηφίσματα και όταν περιλήφθηκε σε ψήφισμα τού Συμβουλίου Ασφαλείας, που εγκρίθηκε στην αρχή της Προεδρίας Κληρίδης θεωρήθηκε ως μεγάλο κατόρθωμα του Κληρίδη, κάτι που είχε επιτευχθεί επί της Προεδρίας Βασιλείου. Το ψήφισμα 750 τονίζει ότι οι ιδέες που περιέχονται στην Έκθεση του Γενικού Γραμματέα θεωρούνται ως βάση διαπραγμάτευσης για την επίτευξη συνολικού πλαισίου συμφωνίας.

     Με βάση τις Ιδέες αυτές ο Γενικός Γραμματέας εξουσιοδοτήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας να καλέσει τις δύο πλευρές για συνομιλίες στη Νέα Υόρκη στις 18 Ιουνίου του 1992.

     Οι Ιδέες του Μπούτρος Γκάλι, όπως υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας συνοψίζονται κάτω από οκτώ επικεφαλίδες.

α). Γενικοί στόχοι της Συμφωνίας.

β). Καθοδηγητικές αρχές της Ομοσπονδίας

γ). Συνταγματικές πτυχές της Ομοσπονδίας:

(ι). Εξουσίες και αρμοδιότητες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

(ιι). Δομή σύνθεση και λειτουργία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

(ιιι).Θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των τριών ελευθεριών και πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα.

δ). Ασφάλεια και εγγυήσεις.

ε). Εδαφικές αναπροσαρμογές.

ζ). Εκτοπισμένοι.

η). Οικονομική Ανάπτυξη και διασφαλίσεις.

θ). Μεταβατικές διευθετήσεις.

     Στις συνομιλίες του Ιουνίου και τις άλλες που έγιναν μέσα στο 1992 θα ασχοληθούμε στη συνέχεια του βιβλίου, οπόταν θα ασχοληθούμε και με τα όσα συνέβησαν κατά το 1989, το1990 και το 1991.

     Τώρα επανερχόμαστε στις Ιδέες Γκάλι όπως διαμορφώθηκαν οριστικά τον Αύγουστο του 1992 και υιοθετήθηκαν από το ψήφισμα 774. Οι προτάσεις, που περιελάμβανε η Δέσμη είχαν περιληφθεί νωρίτερα στην έκθεση του Γενικού Γραμματέα προς το Συμβούλιο Ασφαλείας( S 23780) 3 Απριλίου 1992. Οι προτάσεις αυτές συζητήθηκαν εκτεταμένα από το Εθνικό Συμβούλιο, το οποίο μάλιστα αποφάσισε και την ετοιμασία μελέτης, που έκαμνε σύγκριση των προτάσεων αυτών με τις προτάσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς. Στοιχεία της Συγκριτικής μελέτης θα παραθέσω στο σχετικό κεφάλαιο για τα γεγονότα του 1992. Ωστόσο η Συγκριτική αυτή μελέτη ισχύει και για τη Δέσμη Ιδεών όπως δημοσιεύεται πιο κάτω:

ΔΕΣΜΗ ΙΔΕΩΝ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

1. Ο Ηγέτης της Ελληνοκυπριακής κοινότητας και ο ηγέτης της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, διαπραγματεύθηκαν πάνω σε ίση βάση υπό την αιγίδα της αποστολής των καλών υπηρεσιών του Γενικού Γραμματέα, το πιο κάτω συνολικό πλαίσιο συμφωνίας για το Κυπριακό, που αποτελεί σημαντικό βήμα για μια δίκαιη και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Το συνολικό πλαίσιο συμφωνίας θα υποβληθεί στις δύο κοινότητες σε ξεχωριστά δημοψηφίσματα εντός τριάντα ημερών από τη συμπλήρωση του από τους δύο ηγέτες σε μια διεθνή διάσκεψη ψηλού επιπέδου.

ΣΥΝΟΛΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

2. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο, το οποίο όταν εγκριθεί από τις δύο κοινότητες σε χωριστά δημοψηφίσματα και οι πρόνοιες, που περιέχονται στις μεταβατικές διευθετήσεις εφαρμοστούν, θα οδηγήσει σε ένα νέο συνεταιρισμό και ένα νέο σύνταγμα για την Κύπρο, που θα διέπει τις σχέσεις των δύο κοινοτήτων πάνω σε ομοσπονδιακή βάση, δηλαδή δικοινοτική σ’ ότι αφορά τις συνταγματικές πτυχές και διζωνική σ’ ότι αφορά τις εδαφικές πτυχές. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας βασίζεται στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου του 1977 και 1979, σε σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, και ιδιαίτερα στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας 367( 1975 ), 649( 1990 ), 716 ( 1991 ) και 750 (1992 ), και στις κατευθυντήριες αρχές, που εκτίθενται πιο κάτω.

3. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας αναγνωρίζει ότι η Κύπρος είναι η κοινή πατρίδα της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής κοινότητας και ότι οι μεταξύ τους σχέσεις δεν είναι σχέσεις πλειοψηφίας και μειοψηφίας, αλλά σχέσεις δύο κοινοτήτων στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου. Το πλαίσιο κατοχυρώνει την πολιτιστική, θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική και γλωσσική ταυτότητα της κάθε κοινότητας.

4. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας διασφαλίζει ότι η διευθέτηση του Κυπριακού στηρίζεται σε ένα μόνο κράτος της Κύπρου με μια κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και μια ιθαγένεια, με την ανεξαρτησία και εδαφική του ακεραιότητα κατοχυρωμένες, και αποτελούμενο από δύο πολιτικά ίσες κοινότητες, όπως καθορίζει η παράγραφος 11 της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα της 3ης Απριλίου 1992( S/23780) σε μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία και ότι η διευθέτηση πρέπει να αποκλείει ένωση ολόκληρης ή μέρους της με οποιαδήποτε άλλη χώρα, ή οποιαδήποτε μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης.

5. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας αναγνωρίζει και διασφαλίζει την πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων. Ενώ η πολιτική ισότητα δεν σημαίνει ίση αριθμητική συμμετοχή σε όλους τους ομοσπονδιακούς κυβερνητικούς κλάδους και στη διοίκηση, αυτή θα αντανακλάται στο γεγονός ότι η έγκριση και τροποποίηση του ομοσπονδιακού συντάγματος θα απαιτεί την έγκριση και των δύο κοινοτήτων, στην αποτελεσματική συμμετοχή και των δύο κοινοτήτων σε όλα τα όργανα και αποφάσεις της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, στην κατοχύρωση ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα έχει εξουσία να υιοθετεί οποιαδήποτε μέτρα εναντίον των συμφερόντων μιας κοινότητας και στην ισότητα και στις ταυτόσημες εξουσίες και λειτουργίες των δύο ομόσπονδων κρατών.

6. Το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας προνοεί αρμοδιότητες και εξουσίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, περιλαμβανομένης της δομής της, της σύνθεσης και λειτουργίας των τριών κλάδων της, που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματική λειτουργία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, που θα απαιτεί ένα κατάλληλο μηχανισμό επίλυσης αδιεξόδων.

7. Οι δύο κοινότητες αναγνωρίζουν την ταυτότητα και την ακεραιότητα η μια της άλλης και δεσμεύονται να εργαστούν δραστήρια για να επιτύχουν νέες σχέσεις, που να στηρίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό στη φιλία και στη συνεργασία. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι δύο κοινότητες συμφωνούν να αλλάξουν όλες τις πρακτικές, που είναι ασυμβίβαστες με τη δέσμευση αυτή και να απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια, που θα ζημίωνε τις προσπάθειες για μια συμπεφωνημένη διευθέτηση. Υπόσχονται να αναλάβουν αμέσως ένα πρόγραμμα δράσης για προώθηση καλής θέλησης και για στενότερες σχέσεις μεταξύ τους (βλέπε παράρτημα ).

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ

8. Η δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία θα εγκαθιδρυθεί ελεύθερα από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Όλες οι εξουσίες που δεν θα ανατεθούν από αυτές στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ανήκουν στα δύο ομόσπονδα κράτη.

9. Το Ομοσπονδιακό σύνταγμα θα τεθεί σε ισχύ, μετά την έγκριση του από τις δύο κοινότητες σε χωριστά δημοψηφίσματα και θα μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με την έγκριση και των δύο ομόσπονδων κρατών.

10.  Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα έχει μια εδαφική επικράτεια, που θα αποτελείται από δύο πολιτικά ίσα ομοσπονδιακά κράτη.

11.  Η Ομοσπονδιακή δημοκρατία θα έχει μια κυριαρχία, που είναι αδιαίρετη και που εκπηγάζει ισότιμα από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η μια κοινότητα δεν μπορεί να έχει κυριαρχία πάνω στην άλλη. Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα έχει μια διεθνή προσωπικότητα και μια ιθαγένεια, που θα διέπεται από τον ομοσπονδιακό νόμο σύμφωνα με το ομοσπονδιακό σύνταγμα.

12.  Το ομοσπονδιακό σύνταγμα θα κατοχυρώνει την ταυτότητα, την ακεραιότητα και ασφάλεια κάθε κοινότητας καθώς και τα πολιτικά, οικονομικά κοινωνικά, πολιτιστικά, γλωσσικά και θρησκευτικά τους δικαιώματα. Όλοι οι πολίτες θα είναι ίσοι έναντι του νόμου.

13.  Η Ομοσπονδιακή δημοκρατία θα είναι κοσμική. Απαγορεύεται στους Θρησκευτικούς λειτουργούς να αναλάβουν είτε κατόπιν εκλογών είτε με διορισμό πολιτικό αξίωμα στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή στα ομόσπονδα κράτη.

14.  Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα διατηρεί ειδικούς δεσμούς φιλίας με την Ελλάδα και την Τουρκία και θα παρέχει τη μεταχείριση του πιο ευνοουμένου κράτους στην Ελλάδα και στην Τουρκία αναφορικά με όλες τις συμφωνίες, ανεξάρτητα από τη φύση τους. Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα εξακολουθήσει να είναι μέλος της Κοινοπολιτείας.

15.  Οι επίσημες γλώσσες της ομοσπονδιακής δημοκρατίας θα είναι η ελληνική και η τουρκική. Η αγγλική γλώσσα μπορεί επίσης να χρησιμοποιείται.

16.  Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα έχει τη δική της σημαία που θα συμφωνηθεί. Η ομοσπονδιακή σημαία θα αναρτάται στα ομοσπονδιακά κτίρια και στους ομοσπονδιακούς χώρους, αποκλειομένων όλων των άλλων σημαιών. Το κάθε ομόσπονδο κράτος θα έχει τη δική του σημαία.

17.  Οι αργίες, που θα τηρούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα συμφωνηθούν και θα ενσωματωθούν στο ομοσπονδιακό σύνταγμα. Το κάθε ομόσπονδο κράτος θα τηρεί τις ομοσπονδιακές αργίες, καθώς και εκείνες, που θα καθιερώσει το ίδιο.

18.  Τα δύο ομόσπονδα κράτη θα έχουν τις ίδιες εξουσίες και αρμοδιότητες.

19.  Το κάθε ομόσπονδο κράτος θα διοικείται από μια κοινότητα.

20.  Το κάθε ομόσπονδο κράτος θα αποφασίζει για τις δικές του κυβερνητικές διευθετήσεις, κατά τρόπο, που να συνάδει με το ομοσπονδιακό σύνταγμα.

21.  Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν μπορεί να οικειοποιηθεί τις εξουσίες και αρμοδιότητες των δύο ομόσπονδων κρατών.

22.  Η ασφάλεια, ο νόμος, η τάξη και η απονομή της δικαιοσύνης στο έδαφος κάθε ομόσπονδου κράτους θα αποτελεί ευθύνη του ομόσπονδου κράτους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συνάδει με το ομοσπονδιακό σύνταγμα.

23.  Τα δύο ομόσπονδα κράτη θα συνεργάζονται για τη διατήρηση και/ ή χρήση εκείνων των ιστορικών και θρησκευτικών χώρων και των δύο δογμάτων, που θα συμφωνηθούν κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου.

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ

24.  Οι εξουσίες, αρμοδιότητες και δομή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα συνάδουν με τους συνολικούς στόχους και κατευθυντήριες αρχές που εκτίθενται πιο πάνω.

( Α ) Εξουσίες και αρμοδιότητες, που θα ανατεθούν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

25.  Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει τις εξουσίες και αρμοδιότητες, που παρατίθενται πιο κάτω. Όλες οι εξουσίες και αρμοδιότητες που δεν θα ανατεθούν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ανήκουν στα δύο ομόσπονδα κράτη. Τα ομόσπονδα κράτη θα μπορούν να αποφασίζουν από κοινού την παροχή επιπρόσθετων εξουσιών και αρμοδιοτήτων στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή την μεταβίβαση εξουσιών και αρμοδιοτήτων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στα ομόσπονδα κράτη.

26.  Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει τις ακόλουθες εξουσίες και αρμοδιότητες:

·       εξωτερικές υποθέσεις (τα ομόσπονδα κράτη μπορούν να συνάψουν συμφωνίες με ξένες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς στους τομείς της αρμοδιότητας τους. Η αντιπροσώπευση στις εξωτερικές υποθέσεις θα αντικατοπτρίζει το δικοινοτικό χαρακτήρα της ομοσπονδιακής δημοκρατίας.

·       αρμοδιότητες Κεντρικής Τράπεζας (περιλαμβανομένης της έκδοσης νομίσματος.

·       τελωνεία και συντονισμός του διεθνούς εμπορίου.

·       αεροδρόμια και λιμένες σ’ ότι αφορά διεθνή θέματα.

·       ομοσπονδιακός προϋπολογισμός και ομοσπονδιακή φορολογία.

·       μετανάστευση και ιθαγένεια.

·       άμυνα (να συζητηθεί επίσης σε συνδυασμό με τις Συμφωνίες Εγγυήσεως και Συμμαχίας ).

·       ομοσπονδιακή δικαστική εξουσία και ομοσπονδιακή αστυνομία.

·       ομοσπονδιακές ταχυδρομικές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες.

·       εμπορικά σήματα και δικαιώματα ευρεσιτεχνίας.

·       διορισμός ομοσπονδιακών αξιωματούχων και δημοσίων υπαλλήλων (σε αναλογία 70:30 Ελληνοκυπρίων προς Τουρκοκύπριους).

·       καθορισμός επιπέδων για τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, τη χρήση και διατήρηση των φυσικών πόρων και μέτρων και σταθμών.

·       συντονισμός τουριστικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων.

27.  Οι ομοσπονδιακές εξουσίες και αρμοδιότητες θα ασκούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή βάσει συμφωνιών, μέσω ανάθεσης στα ομόσπονδα κράτη.

( Β ) Δομή σύνθεση και λειτουργία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

1.  Νομοθετική εξουσία.

28.  Η νομοθετική εξουσία θα απαρτίζεται από την Κάτω και την Άνω Βουλή. Οι Πρόεδροι της Κάτω και της Άνω Βουλής θα μπορεί να προέρχονται από την ίδια κοινότητα. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της κάθε βουλής δεν θα προέρχεται από την ίδια κοινότητα.

29.  Όλοι οι νόμοι πρέπει να εγκρίνονται και από τις δύο βουλές.

30.  Η Κάτω Βουλή θα είναι δικοινοτική με αναλογία 70 : 30 Ελληνοκυπρίων προς Τουρκοκύπριους.

31.  Στην Άνω Βουλή θα υπάρχει αναλογία 50 : 50, που θα αντιπροσωπεύει τα δύο ομόσπονδα κράτη.

32.  Όλοι οι νόμοι θα εγκρίνονται με πλειοψηφία σε κάθε βουλή. Πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων ή των Τουρκοκυπρίων αντιπροσώπων στην Κάτω Βουλή μπορεί να αποφασίζει, πάνω σε θέματα, που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα, την ασφάλεια, τον προϋπολογισμό, τη φορολογία, τη μετανάστευση και την ιθαγένεια, ότι η έγκριση ενός νόμου από την Κάτω Βουλή θα απαιτεί ξεχωριστές πλειοψηφίες των αντιπροσώπων και των δύο κοινοτήτων.

33.  Χωριστές Ελληνοκυπριακές πλειοψηφίες θα απαιτηθεί να αποτελούν απαρτία σε κάθε βουλή. Εάν δεν υπάρχει απαρτία σε οποιαδήποτε βουλή σε δύο συνεχείς συνεδρίες λόγω της απουσίας της μιας ή των δύο κοινοτήτων, ο Πρόεδρος της αρμοδίας βουλής θα καλεί συνεδρία σε όχι λιγότερο από πέντε μέρες και όχι περισσότερο από 10 μέρες, Στη συνεδρία αυτή πλειοψηφία της Άνω Βουλής θα αποτελεί απαρτία. Στην Κάτω Βουλή 30 % του ολικού αριθμού μελών θα αποτελεί απαρτία.

34.  Αν οι δύο βουλές αποτύχουν να εγκρίνουν νομοσχέδιο ή απόφαση θα αρχίζουν διαδικασία για επίτευξη συναίνεσης, ενώ θα διασφαλίζουν τη συνεχή λειτουργία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Για το σκοπό αυτό θα εγκαθιδρυθεί Επιτροπή Διαβούλευσης. Η Επιτροπή θα απαρτίζεται από δύο πρόσωπα, το κάθε ένα από τα οποία θα επιλέγεται εξίσου από την Ελληνοκυπριακή και την Τουρκοκυπριακή ομάδα, μεταξύ των μελών των δύο βουλών της ομοσπονδιακής νομοθετικής εξουσίας. Το κείμενο της νομοθεσίας ή απόφασης που θα συμφωνηθεί από την Επιτροπή Διαβούλευσης θα υποβάλλεται και στις δύο βουλές για έγκριση.

35.  Σε περίπτωση, κατά την οποία ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός δεν θα εγκριθεί από τη μια ή και τις δύο βουλές και μέχρις ότου επιτευχθεί συμφωνία στην επιτροπή διαβούλευσης και υιοθετηθεί από τις δύο βουλές, θα ισχύουν οι πρόνοιες του πιο πρόσφατου ομοσπονδιακού προϋπολογισμού συν ο πληθωρισμός.

2.  Η Εκτελεστική Εξουσία

36.  Η Ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία θα απαρτίζεται από ένα Ομοσπονδιακό Πρόεδρο, ένα Ομοσπονδιακό Αντιπρόεδρο και ένα Ομοσπονδιακό Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα συμβολίζουν την ενότητα της χώρας και την πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων.

[Σημ. Ανδρέα Κυριάκου: Πάνω στο θέμα της εκλογής του Προέδρου και του Αντιπροέδρου οι δύο πλευρές έχουν εκφράσει διαφορετικές θέσεις. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά προτιμά σύστημα, δυνάμει του οποίου ο Πρόεδρος εκλέγεται με λαϊκή καθολική ψηφοφορία. Η Τουρκοκυπριακή πλευρά προτιμά σύστημα με βάση το οποίο ο Πρόεδρος εναλλάσσεται μεταξύ των δύο κοινοτήτων.]

37.  Για υποβοήθηση της αποτελεσματικής εγκαθίδρυσης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και για τα αρχικά οκτώ χρόνια ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα είναι επίσης οι ηγέτες των αντίστοιχων τους ομόσπονδων κρατών.

38.  Θα υπάρχει Υπουργικό Συμβούλιο που θα αποτελείται από Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους σε αναλογία 7 : 3. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα ορίζουν τους Υπουργούς από την αντίστοιχη κοινότητα τους, οι οποίοι θα διορίζονται με πράξη, την οποία θα υπογράφουν αμφότεροι. Ένα από τα ακόλουθα τρία Υπουργεία, δηλαδή Εξωτερικών, Οικονομικών ή Άμυνας θα ανατεθεί σε Τουρκοκύπριο Υπουργό. Ο Πρόεδρος και ο Υπουργός Οικονομικών δεν θα προέρχονται από την ίδια κοινότητα.

39.  Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα συζητούν την ετοιμασία της ημερήσιας διάταξης του Υπουργικού Συμβουλίου και έκαστος θα μπορεί να περιλάβει θέματα στην ημερήσια διάταξη.

40.  Οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου θα λαμβάνονται κατά πλειοψηφία. Όμως οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις την άμυνα, την ασφάλεια, τους προϋπολογισμούς, τη φορολογία, τη μετανάστευση και την ιθαγένεια θα απαιτούν τη συναίνεση τόσο του Προέδρου όσο και του Αντιπροέδρου.

41.  Οι διευθετήσεις, που σχετίζονται με την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής και τη σύνθεση της διπλωματικής υπηρεσίας θα καθορίζονται στο ομοσπονδιακό σύνταγμα.

42.  Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος, χωριστά ή από κοινού έχουν το δικαίωμα αρνησικυρίας σε κάθε νόμο ή απόφαση της νομοθετικής εξουσίας, που θα αφορά τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα, την ασφάλεια, τον προϋπολογισμό, τη φορολογία, τη μετανάστευση ή την ιθαγένεια. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα έχουν το δικαίωμα χωριστά ή από κοινού να αναπέμψουν οποιοδήποτε νόμο ή απόφαση της νομοθετικής εξουσίας ή οποιαδήποτε απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για επανεξέταση.

3   Η Δικαστική εξουσία.

43.  Η Ομοσπονδιακή Δικαστική Εξουσία θα αποτελείται από Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο θα απαρτίζεται από ίσιο αριθμό Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων δικαστών, οι οποίοι θα διορίζονται από κοινού από τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο με τη συναίνεση της Άνω Βουλής. Το Ανώτατο Δικαστήριο θα συνεδριάζει ως Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο και είναι το Ανώτατο Δικαστήριο της Ομοσπονδίας. Η προεδρία θα εναλλάσσεται μεταξύ των αρχαιοτέρων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Μπορούν να εγκαθιδρύουν κατώτερα ομοσπονδιακά δικαστήρια σε κάθε ένα από τα ομόσπονδα κράτη.

44.  Το Ανώτατο Δικαστήριο θα ασχολείται με θέματα, που προκύπτουν από το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα και τους ομοσπονδιακούς νόμους και θα ‘έχει την εξουσία να ασκεί οποιεσδήποτε άλλες δικαστικές αρμοδιότητες, που σχετίζονται με ομοσπονδιακά θέματα, που θα του ανατίθενται από το Ομοσπονδιακό σύνταγμα ή την Ομοσπονδιακή νομοθεσία.

45.  Έκαστο ομόσπονδο κράτος θα έχει τη δική του δικαστική εξουσία, που θα ασχολείται με θέματα τα οποία δεν ανατίθενται από το ομοσπονδιακό σύνταγμα στην ομοσπονδιακή δικαστική εξουσία.

46.  Το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα καθιερώσει, διαδικασία για διακρίβωση της συνταγματικότητας των ομοσπονδιακών νόμων και των πράξεων της εκτελεστικής εξουσίας καθώς και επαρκή μηχανισμό δικαστικής αναθεώρησης ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση των πράξεων της νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας των ομοσπονδιακών κρατών προς το ομοσπονδιακό σύνταγμα.

( Α ) Τα θεμελιώδη δικαιώματα, περιλαμβανομένων των τριών ελευθεριών και τα πολιτικά οικονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα.

47.  Ολα τα παγκοσμίως αναγνωρισμένα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες θα περιληφθούν στο ομοσπονδιακό σύνταγμα.

48.  Η ελευθερία διακίνησης, η ελευθερία εγκατάστασης και το δικαίωμα ιδιοκτησίας θα κατοχυρώνονται στο ομοσπονδιακό σύνταγμα. Η εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών θα λαμβάνει υπόψη τη συμφωνία υψηλού επιπέδου του 1977 και τις κατευθυντήριες αρχές που εκτίθενται πιο πάνω.

49.  Η ελευθερία διακίνησης θα ασκείται χωρίς οποιουσδήποτε περιορισμούς, ευθύς μετά την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας, υποκείμενη μόνο σε συνήθεις αστυνομικές δραστηριότητες μη μεροληπτικού χαρακτήρα.

50.  Η ελευθερία εγκατάστασης και το δικαίωμα ιδιοκτησίας θα εφαρμοστούν μετά τη συμπλήρωση της διαδικασίας επανεγκατάστασης, που θα προκύψει από τις εδαφικές προσαρμογές. Τα ομόσπονδα κράτη θα ρυθμίζουν τα δικαιώματα αυτά με τρόπο, που θα συμφωνηθεί κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, σύμφωνα με το ομοσπονδιακό σύνταγμα.

51.  Πρόσωπα, τα οποία είναι γνωστό ότι είχαν ή έχουν ενεργό ανάμειξη σε πράξεις βίας ή υπόθαλψης βίας και / ή μίσους εναντίον προσώπων της άλλης κοινότητας, δυνατό, υποκείμενα στη νομική διαδικασία, να παρεμποδίζονται να μεταβαίνουν στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από την άλλη κοινότητα.

I V ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ

52.  Η ασφάλεια της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και του ελληνοκυπριακού και του τουρκοκυπριακού Ομόσπονδου Κράτους θα είναι εγγυημένη.

53.  Η αποστρατικοποίηση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας παραμένει αντικειμενικός σκοπός.

54.  Οι συνθήκες Εγγυήσεως και Συμμαχίας εξακολουθούν να ισχύουν και θα συμπληρωθούν με έγγραφο που θα επισυναφθεί, ως εκτίθεται πιο κάτω.

55.  Η Συνθήκη Εγγυήσεως θα διασφαλίζει την ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και θα αποκλείει την ένωση ολόκληρης ή μέρους της με οποιαδήποτε άλλη χώρα και οποιαδήποτε μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης. Θα διασφαλίζει την ασφάλεια του ελληνοκυπριακού και του τουρκοκυπριακού ομόσπονδου κράτους και θα παρεμποδίζει τη μονομερή αλλαγή της νέας συνταγματικής τάξης της ομοσπονδιακής δημοκρατίας από τη μια ή την άλλη κοινότητα.

56.  Θα επιτευχθεί αριθμητικό ισοζύγιο των ελληνικών και ελληνοκυπριακών στρατευμάτων και εξοπλισμού αφ’ ενός και των τουρκικών και τουρκοκυπριακών στρατευμάτων και εξοπλισμού αφετέρου εντός........ μηνών, μετά την έγκριση του Πλαισίου Συνολικής Συμφωνίας από τις δύο κοινότητες σε χωριστά δημοψηφίσματα.

57.  Θα τεθεί χρονοδιάγραμμα για την περαιτέρω μείωση σε συμφωνημένο επίπεδο των ελληνοκυπριακών και των τουρκοκυπριακών μονάδων και για την αποχώρηση όλων των μη Κυπριακών δυνάμεων, που δεν προνοούνται στη Συνθήκη Συμμαχίας. Το χρονοδιάγραμμά αυτό θα εφαρμοστεί πλήρως πριν από την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και σε φάσεις παράλληλες προς την εφαρμογή του προγράμματος δράσης, που εκτίθεται στο παράρτημα.

58.  Η Συνθήκη Συμμαχίας θα προνοεί τη στάθμευση στην Κύπρο -Ελληνικού και Τουρκικού αποσπάσματος ίσου μεγέθους και εξοπλισμού που δεν θα ξεπερνά...... πρόσωπα το καθένα. Το ελληνικό απόσπασμα θα σταθμεύει στο Ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την ελληνοκυπριακή κοινότητα και δεν θα μπορεί να εισέρχεται στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Το τουρκικό απόσπασμα θα σταθμεύει στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από την τουρκοκυπριακή κοινότητα και δεν θα μπορεί να εισέρχεται στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την ελληνοκυπριακή κοινότητα.

59.  Η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα διατηρεί ομοσπονδιακή δύναμη, που θα αποτελείται από μια ελληνοκυπριακή και μια τουρκοκυπριακή μονάδα ίσου μεγέθους και εξοπλισμού, που δεν θα ξεπερνά το μέγεθος του ελληνικού και του τουρκικού αποσπάσματος κάτω από την κοινή διοίκηση του Προέδρου και του Αντιπροέδρου. Η Ελληνοκυπριακή μονάδα θα σταθμεύει στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Η τουρκοκυπριακή μονάδα θα σταθμεύει στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την ελληνοκυπριακή. Η Τουρκοκυπριακή μονάδα θα σταθμεύει στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα αποφασίζουν από κοινού που θα σταθμεύουν οι μονάδες.

60.  Δεν θα υπάρχει οποιαδήποτε εφεδρική δύναμη και οποιαδήποτε στρατιωτική ή παραστρατιωτική εκπαίδευση ομάδων πολιτών.

61.  Η Ελληνοκυπριακή και η Τουρκοκυπριακή μονάδα θα προωθούν τον αμοιβαίο σεβασμό φιλία και στενότερες σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων και την ευημερία τους με τη διεξαγωγή κοινών κοινωνικών δραστηριοτήτων σε όλη την επικράτεια της ομοσπονδιακής δημοκρατίας.

62.  Κάθε ομόσπονδο κράτος και η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα διαθέτουν αστυνομική δύναμη. Όλες οι παραστρατιωτικές δραστηριότητες και η κατοχή όπλων εκτός εκείνων τα οποία είναι αδειούχα για κυνηγετικούς σκοπούς θα κηρύσσονται παράνομες σε όλη την επικράτεια της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και οποιαδήποτε παράβαση θα αποτελεί ομοσπονδιακό παράπτωμα. Η εισαγωγή, η μεταφορά όπλων και άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού, εκτός των εγκεκριμένων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, θα απαγορεύεται.

63.  Αμέσως μετά την έγκριση του πλαισίου συνολικής συμφωνίας από τις δύο κοινότητες, σε χωριστά δημοψηφίσματα, θα εγκαθιδρυθεί προσωρινή επιτροπή παρακολούθησης αποτελούμενη από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις τις δύο κοινότητες και την ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών, η οποία θα έχει την ευθύνη της,

α) παρακολούθησης της επίτευξης του συμφωνημένου αριθμητικού ισοζυγίου των Ελληνικών και Ελληνοκυπριακών στρατευμάτων και εξοπλισμού αφενός και των Τουρκικών και Τουρκοκυπριακών στρατευμάτων και εξοπλισμού αφετέρου, που θα εφαρμοσθεί εντός...... μηνών, μετά την έγκριση του Πλαισίου Συνολικής Συμφωνίας από τις δύο κοινότητες σε χωριστά δημοψηφίσματα,

      β) παρακολούθησης της εφαρμογής του συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος για την περαιτέρω μείωση στο συμφωνημένο επίπεδο της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής μονάδας και για την αποχώρηση όλων των μη κυπριακών δυνάμεων για τις οποίες δεν υπάρχει πρόνοια στη Συνθήκη Συμμαχίας, πριν από την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας.

64.  Η Συνθήκη Εγγυήσεως, κατά τρόπο, που να συνάδει με τις αρχές της ΔΑΣΕ στην οποία η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα επιβεβαιώσει την προσήλωση της, θα προνοεί Επιτροπή Παρακολούθησης και Επαλήθευσης, που να αποτελείται από αντιπροσώπους των εγγυητριών δυνάμεων και του ομοσπονδιακού Προέδρου και του ομοσπονδιακού Αντιπροέδρου. Τα Ηνωμένα Έθνη θα διαθέσουν το προσωπικό υποστήριξης που θα βοηθήσει την Επιτροπή Επιτήρησης και Επαλήθευσης να διεκπεραιώσει το έργο της.

65.  Η Επιτροπή Επιτήρησης και Επαλήθευσης θα έχει την ευθύνη της διερεύνησης οποιασδήποτε εξέλιξης, η οποία, κατά την άποψη του ομοσπονδιακού Προέδρου ή του ομοσπονδιακού Αντιπροέδρου ή οποιασδήποτε εγγυήτριας δύναμης αποτελεί απειλή κατά της ασφάλειας οποιασδήποτε κοινότητας ή της ομοσπονδιακής δημοκρατίας με επί τόπου επιθεωρήσεις και άλλες μεθόδους που θα θεωρεί αναγκαίες η Επιτροπή Επιτήρησης και Επαλήθευσης. Η Επιτροπή Επιτήρησης και Επαλήθευσης θα προβαίνει σε συστάσεις για επανόρθωση οποιασδήποτε κατάστασης, που θα έχει διαπιστώσει ότι παραβαίνει τις διευθετήσεις που καλύπτει η Συνθήκη Εγγυήσεως και η Συνθήκη Συμμαχίας. Τα μέρη θα είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν τις συστάσεις αυτές άμεσα και με καλή θέληση.

66.  Θα ζητηθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθών να αναθεωρήσει του όρους εντολής της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, περιλαμβανομένης της υποστήριξης της Επιτροπής Επιτήρησης και Επαλήθευσης.

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ

67.  Η Ελληνοκυπριακή και η Τουρκοκυπριακή κοινότητα συμφωνούν πάνω στις εδαφικές περιοχές των ομόσπονδων κρατών υπό τη διοίκηση της κάθε μιας λαμβανομένης υπόψη της Συμφωνίας Υψηλού Επιπέδου του 1977.

68.  Ο χάρτης που είναι συνημμένος στο παρόν έγγραφο απεικονίζει τα εδάφη των δύο ομόσπονδων κρατών. Η εδαφική συμφωνία τυγχάνει σεβασμού και θα περιληφθεί στο ομοσπονδιακό σύνταγμα.

69.  Πρόσωπα που επηρεάζονται από τις εδαφικές προσαρμογές θα έχουν την επιλογή να παραμείνουν στη σχετική περιοχή ή να μετακινηθούν στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από τη δική τους κοινότητα.

70.  Όλες οι αναγκαίες διευθετήσεις για τη μετακίνηση προσώπων, που θα επηρεασθούν από εδαφικές προσαρμογές θα εφαρμοστούν ικανοποιητικά πριν από την πραγματοποίηση των επανεγκαταστάσεων. Το ταμείο που θα εγκαθιδρυθεί αναφορικά με εκτοπισμένα πρόσωπα θα είναι διαθέσιμο για το σκοπό αυτό.

71.  Οι εδαφικές προσαρμογές δεν θα επηρεάσουν τους υδάτινους πόρους που θα είναι στη διάθεση κάθε ομόσπονδου κράτους. Οι υδάτινοι πόροι, που θα υπάρχουν σε όλη την ομοσπονδία θα κατανεμηθούν στα δυο ομόσπονδα κράτη σε αναλογία τουλάχιστον ίση προς την αντίστοιχη σημερινή ζήτηση.

VI ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΟΙ

72.  Οι απαιτήσεις ιδιοκτησίας των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εκτοπισμένων αναγνωρίζονται και θα τύχουν δίκαιου χειρισμού, με βάση χρονοδιάγραμμα και πρακτικούς κανονισμούς βασισμένους στη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου του 1977, με βάση την ανάγκη διασφάλισης κοινωνικής ειρήνης και αρμονίας και με βάση τις διευθετήσεις που εκτίθενται πιο κάτω.

Α Περιοχές που θα περιέλθουν υπό την Ελληνοκυπριακή Διοίκηση.

73.  Πρώτη προτεραιότητα θα δοθεί στην ικανοποιητική μετακίνηση και υποστήριξη των Τουρκοκυπρίων που ζουν στην περιοχή που θα διοικείται από την Ελληνοκυπριακή κοινότητα και σε εκτοπισμένους, που θα επιστρέψουν στην περιοχή αυτή.

74.  Στους Τουρκοκύπριους, οι οποίοι το 1974 ζούσαν στην περιοχή που θα διοικείται από την Ελληνοκυπριακή κοινότητα θα δοθεί η επιλογή να παραμείνουν στις ιδιοκτησίες τους ή να ζητήσουν ανάλογη κατοικία στην περιοχή που θα περιέλθει υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση. Τουρκοκύπριοι εκτοπισμένοι, που σήμερα ζουν σε περιοχή, που θα περιέλθει στην Ελληνοκυπριακή διοίκηση θα έχουν την επιλογή να εξασφαλίσουν ανάλογη κατοικία στην περιοχή, που θα περιέλθει υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση. Τουρκοκύπριοι εκτοπισμένοι, που σήμερα ζουν στην περιοχή, που θα περιέλθει στην Ελληνοκυπριακή διοίκηση θα έχουν την επιλογή να εξασφαλίσουν ανάλογη κατοικία στην περιοχή αυτή, να επιστρέψουν στην παλιά κατοικία τους, ή να πάρουν ανάλογη κατοικία στην περιοχή, που θα περιέλθει στην Τουρκοκυπριακή διοίκηση.

75.  Θα εγκαθιδρυθεί αμέσως, μετά την έγκριση του Πλαισίου Συνολικής Συμφωνίας σε δημοψηφίσματα, δικοινοτική επιτροπή, η οποία θα προβεί σε διευθετήσεις για κατάλληλη στέγαση όλων των προσώπων, που θα επηρεασθούν από τις εδαφικές προσαρμογές.

Άλλες περιοχές υπό Ελληνοκυπριακή και Τουρκοκυπριακή διοίκηση.

76.  Κάθε κοινότητα θα εγκαθιδρύσει φορέα ο οποίος θα χειρίζεται όλα τα θέματα, που αφορούν τους εκτοπισμένους.

77.  Η ιδιοκτησία της περιουσίας των εκτοπισμένων για την οποία τα πρόσωπα αυτά θα ζητήσουν αποζημίωση, θα μεταβιβαστεί στην κοινότητα, όπου βρίσκεται η περιουσία. Για το σκοπό αυτό θα υπάρξει ανταλλαγή όλων των τίτλων ιδιοκτησίας πάνω σε καθολική κοινοτική βάση μεταξύ των δύο φορέων, με βάση την αξία του 1974 συν ο πληθωρισμός. Οι εκτοπισμένοι θα τύχουν αποζημίωσης από το φορέα της κοινότητας τους από κονδύλια που θα εξασφαλισθούν από την πώληση περιουσιών, που θα μεταβιβασθούν στο φορέα ή μέσω της ανταλλαγής περιουσίας. Το έλλειμμα, που θα παρουσιαστεί στα απαραίτητα κονδύλια για αποζημιώσεις θα καλυφθεί από την ομοσπονδιακή Κυβέρνηση από ταμείο αποζημιώσεων, που θα εξασφαλισθεί από διάφορες πηγές, όπως φορολογία πάνω στην αύξηση της τιμής της περιουσίας, που θα μεταβιβαστεί, μετά τη συνολική συμφωνία και εξοικονομήσεις από τις δαπάνες για την άμυνα. Κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί θα κληθούν επίσης να συμβάλουν στο ταμείο αποζημιώσεων. Για το σκοπό αυτό μπορεί να μελετηθεί η επιλογή της μακροπρόθεσμης εκμίσθωσης και άλλες εμπορικές διευθετήσεις.

78.  Πρόσωπα και από τις δύο κοινότητες που το 1974 κατοικούσαν και / ή ήταν ιδιοκτήτες περιουσίας στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την άλλη κοινότητα ή οι κληρονόμοι τους, θα μπορούν να υποβάλουν αιτήσεις για αποζημιώσεις. Πρόσωπα, που ανήκουν στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα που εκτοπίσθηκαν, μετά το Δεκέμβρη του 1963 ή οι κληρονόμοι τους επίσης μπορούν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις.

79.  Πρόσωπα, που κατοικούν μόνιμα στην Κύπρο, τα οποία κατά την περίοδο, που εκτοπίστηκαν ήταν ιδιοκτήτες της μόνιμης κατοικίας τους στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από την άλλη κοινότητα και τα οποία επιθυμούν να κατοικήσουν μόνιμα και πάλιν στην περιοχή αυτή, επίσης μπορούν να επιλέξουν να επιστρέψουν.

80.  Σε πρόσωπα, που κατοικούν μόνιμα στην Κύπρο, τα οποία την περίοδο, που εκτοπίσθηκαν ζούσαν στη μόνιμη κατοικία τους με ενοίκιο στο ομόσπονδο κράτος, που θα διοικείται από την άλλη κοινότητα και που επιθυμούν να κατοικήσουν μόνιμα και πάλι στην περιοχή αυτή, θα δοθεί προτεραιότητα με βάση τις διευθετήσεις της ελεύθερης εγκατάστασης.

81.  Όλες οι απαιτήσεις θα πρέπει να υποβληθούν εντός έξι μηνών μετά την έγκριση του Συνολικού Πλαισίου Συμφωνίας.

82.  Κάθε χρόνο για.... χρόνια θα γίνονται διευθετήσεις από το ενδιαφερόμενο ομόσπονδο κράτος για την επιστροφή...... χιλιάδων εκτοπισμένων, οι οποίοι θα επιλέξουν να επιστρέψουν στην προηγούμενη μόνιμη κατοικία τους. Επιπρόσθετα οι Μαρωνίτες, οι οποίοι το 1974 είχαν τη μόνιμη διαμονή τους στο ομόσπονδο κράτος υπό τη διοίκηση της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, μπορούν να επιλέξουν να επιστρέψουν στις περιουσίες τους. Τα δύο ομόσπονδα κράτη θα ανασκοπήσουν την κατάσταση κατά το τέλος της προαναφερθείσας περιόδου υπό το φως της εμπειρίας που θα αποκτηθεί.

83.  Αυτή η περίοδος θα αρχίσει μετά την ουσιαστική συμπλήρωση της διαδικασίας επανεγκατάστασης και αποκατάστασης, που θα προκύψει από τις εδαφικές προσαρμογές.

84.  Η εγκατάσταση όσων επιλέξουν να επιστρέψουν θα λάβει χώρα, μετά την ικανοποιητική μετακίνηση των προσώπων, που θα επηρεασθούν. Αν ο σημερινός κάτοχος είναι επίσης εκτοπισμένος και επιθυμεί να παραμείνει, ή αν η περιουσία έχει ουσιαστικά αλλοιωθεί ή έχει μετατραπεί σε δημόσιας χρήσης, ο πρώην μόνιμος κάτοικος θα τύχει αποζημίωσης, ή θα του δοθεί διαμονή παρόμοιας αξίας.

85.  Πρόσωπα, τα οποία είναι γνωστό ότι είχαν πάρει μέρος ή συμμετέχουν ενεργά σε πράξεις βίας ή παρακίνησης σε βία και / ή μίσους εναντίον προσώπων από την άλλη κοινότητα δυνατό, τηρουμένων των νομίμων διαδικασιών, να παρεμποδιστούν από το να επιστρέψουν στο ομόσπονδο κράτος που θα διοικείται από την άλλη κοινότητα.

VII OIKONOMIKH ANAΠTYΞH ΚΑΙ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΕΙΣ.

86.  Στόχος προτεραιότητας της ομοσπονδιακής δημοκρατίας θα είναι η ανάπτυξη μιας ισορροπημένης οικονομίας, που θα είναι προς όφελος εξίσου και των δύο ομόσπονδων κρατών. Θα αναληφθεί σημαντικό πρόγραμμα δράσης για να διορθωθεί η οικονομική ανισορροπία και να διασφαλισθεί το οικονομικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο κοινοτήτων, μέσω ειδικών μέτρων, για προώθηση της ανάπτυξης του ομόσπονδου κράτους, που θα διοικείται από την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Προς το σκοπό αυτό θα εγκαθιδρυθεί ειδικό ταμείο. Ξένες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί θα κληθούν από το Συμβούλιο Ασφαλείας να συνεισφέρουν στο ταμείο αυτό.

87.  Για την προώθηση μιας ισορροπημένης οικονομίας, μπορεί να απασχοληθούν σε ολόκληρη την ομοσπονδιακή δημοκρατία πρόσωπα, τα οποία θα αμείβονται ίσα.

88.  Για την προστασία ιδιαίτερα του ομόσπονδου κράτους που θα είναι υπό τη διοίκηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας θα υιοθετηθούν ειδικά μέτρα και διασφαλίσεις για να αποφευχθούν τα δυσμενή οικονομικά αποτελέσματα, που θα προκύψουν από την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας, για παράδειγμα από την υιοθέτηση ενός νομίσματος και την εγκαθίδρυση ενιαίων τελωνειακών συνόρων.

89.  Έκαστο ομόσπονδο κράτος μπορεί, πρόσθετα προς την ομοσπονδιακή φορολογία να εγκαθιδρύει και να διοικεί το δικό του φορολογικό καθεστώς και να καθορίζει φορολογικούς συντελεστές σύμφωνα με τους οικονομικούς στόχους και ανάγκες του.

90.  Σύμφωνα με το παράρτημα 6 του μέρους Ι Ι της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης η ομοσπονδιακή δημοκρατία θα παραχωρήσει μεταχείριση του πιο ευνοημένου κράτους στην Ελλάδα και την Τουρκία σε όλες τις συμφωνίες ανεξάρτητα από τη φύση τους.

91.  Θα εγκαθιδρυθεί μια δικοινοτική επιτροπή ως μέρος των μεταβατικών διευθετήσεων για να προετοιμάσει τα ειδικά προγράμματα και μέτρα που προβλέπονται πιο πάνω πριν από την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας. Το Πρόγραμμα Αναπτύξεως των Ηνωμένων Εθνών θα παράσχει υποστήριξη στη επιτροπή. Η επιτροπή μπορεί να ζητήσει βοήθεια ανάλογα με τις ανάγκες.

92.  Θέματα, που σχετίζονται με τη συμμετοχή της ομοσπονδιακής δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα θα συζητηθούν και θα συμφωνηθούν και θα υποβληθούν στην έγκριση των δύο κοινοτήτων σε ξεχωριστά δημοψηφίσματα. (Αυτή η παράγραφος αναφέρεται αποκλειστικά σε διευθετήσεις, που μπορούν να γίνουν στην Κύπρο και με κανένα τρόπο δεν επηρεάζει τα προνόμια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της σε θέματα, που αφορούν τη συμμετοχή στην κοινότητα).

VIII METABATIKΕΣ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΕΙΣ

93.  Αμέσως μετά την έγκριση του πλαισίου συνολικής λύσης για το Κυπριακό σε χωριστά δημοψηφίσματα θα γίνουν οι ακόλουθες μεταβατικές διευθετήσεις για εφαρμογή του πλαισίου συνολικής συμφωνίας, περιλαμβανομένης της προετοιμασίας και εφαρμογής του ομοσπονδιακού συντάγματος σε περίοδο 18 μηνών.

94.  Σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο συνολικής συμφωνία, θα εγκαθιδρυθούν αμέσως δικοινοτικές επιτροπές για εφαρμογή των προνοιών που σχετίζονται με την ετοιμασία και εφαρμογή του ομοσπονδιακού συντάγματος και του εκλογικού νόμου, την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημόσιας υπηρεσίας, των απαιτήσεων για περιουσιακούς διακανονισμούς, την οικονομική ανάπτυξη και διασφαλίσεις, διευθετήσεις, που σχετίζονται με τις εδαφικές προσαρμογές, που θα ισχύσουν κατά το χρόνο ίδρυσης της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και το πρόγραμμα δράσης που καθορίζεται στο παράρτημα. Επιπλέον, επιτροπή αποτελούμενη από τους αντιπροσώπους των εγγυητριών δυνάμεων και των δύο κοινοτήτων θα εγκαθιδρυθεί για συμπλήρωση των Συνθηκών Εγγυήσεως και Συμμαχίας. Τα Ηνωμένα Έθνη θα βοηθήσουν κάθε επιτροπή στην άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Κάθε επιτροπή μπορεί να χρησιμοποιήσει ξένους εμπειρογνώμονες.

95.  Επιπρόσθετα μια επιτροπή αποτελούμενη από τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων και αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών θα εγκαθιδρυθεί αμέσως για να επεξεργαστεί τις διαδικασίες μεταβατικών διευθετήσεων, που προβλέπονται στο έγγραφο αυτό και για να διασφαλίσει ότι οι αρμοδιότητες των επιτροπών, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, ασκούνται με αποτελεσματικό και έγκυρο τρόπο. Επιπλέον αυτή η επιτροπή θα οργανώσει, σε διάστημα 30 ημερών από τη συμπλήρωση της, από τους δύο ηγέτες, σε διεθνή διάσκεψη υψηλού επιπέδου, χωριστά δημοψηφίσματα για έγκριση του πλαισίου συνολικής συμφωνίας και στον κατάλληλο χρόνο κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου θα οργανώσει χωριστά δημοψηφίσματα για έγκριση του ομοσπονδιακού συντάγματος και τις εκλογές των ομοσπονδιακών αξιωματούχων με βοήθεια και επαλήθευση από τα Ηνωμένα Έθνη.

96.  Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, οι τρέχουσες διευθετήσεις για τη διαχείριση των καθημερινών εσωτερικών υποθέσεων της κάθε πλευράς θα συνεχιστούν, εκτός αν τροποποιηθούν από τις πρόνοιες του πλαισίου συνολικής συμφωνίας. Σε θέματα, που αφορούν ολόκληρη την Κύπρο, όπως το διεθνές εμπόριο και ο τουρισμός, θα εφαρμοστεί η ίδια αρχή με την αντίληψη ότι αυτά τα θέματα θα τυγχάνουν διαχείρισης πάνω σε προσωρινή βάση προς κοινό όφελος. Προς το σκοπό αυτό θα συμφωνηθούν προσωρινές διαδικασίες από τις δύο κοινότητες.

97.  Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου οι εξωτερικές υποθέσεις της δημοκρατίας θα τυγχάνουν χειρισμού, ο οποίος θα είναι σύμφωνος με τις αρχές, που περιέχονται στο πλαίσιο συνολικής συμφωνίας και με συναίνεση των ηγετών των δύο κοινοτήτων. Θα γίνουν διευθετήσεις για κοινές αντιπροσωπείες ιδιαίτερα σε διεθνείς συναντήσεις.

98.  Οι νομοθετικές πράξεις, οι νόμοι, οι κανονισμοί, οι κανόνες και τα συμβόλαια που ισχύουν τώρα στις δύο πλευρές θα θεωρούνται σε ισχύ στο βαθμό, που δεν είναι ασυμβίβαστοι με το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορεί να αναθεωρήσει προηγούμενες διεθνείς συμφωνίες για να αποφασίσει κατά πόσο πρέπει να ληφθεί οποιαδήποτε ενέργεια αναφορικά με αυτές.

99.  Κάθε κοινότητα θα ετοιμάσει το σύνταγμα του ομόσπονδου κράτους και τον εκλογικό νόμο σύμφωνα με το ομοσπονδιακό σύνταγμα και τον εκλογικό νόμο και θα οργανώσει τις ομόσπονδες κυβερνητικές διευθετήσεις, που θα εφαρμοσθούν ταυτόχρονα με την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας.

100.                      Η ημερομηνία, κατά την οποία θα τεθεί σε ισχύ το ομοσπονδιακό σύνταγμα, θα καθορίζεται στο έγγραφο και θα είναι η ημερομηνία, κατά την οποία θα ανακηρυχθεί ομοσπονδιακή δημοκρατία.

ΙΧ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ

101.                      Μόλις το πλαίσιο Συνολικής Συμφωνίας εγκριθεί σε χωριστά δημοψηφίσματα από την κάθε κοινότητα, οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων θα απευθύνουν επιστολή στο Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, διαβιβάζοντας του το κείμενο του πλαισίου συνολικής συμφωνίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ώστε το Συμβούλιο να σημειώσει την απόφαση των δύο κοινοτήτων να εγκαθιδρύσουν μια ομοσπονδιακή δημοκρατία με τον τρόπο, που περιγράφεται στο πλαίσιο συνολικής συμφωνίας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

     Μόλις το πλαίσιο συνολικής συμφωνίας εγκριθεί από τις δύο κοινότητες σε χωριστά δημοψηφίσματα, θα εφαρμοσθεί το ακόλουθο πρόγραμμα δράσης για προώθηση της καλής θέλησης και των στενών σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

1. Η διακίνηση προσώπων και αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, η επικοινωνία και η διεθνής βοήθεια προς την Κύπρο θα γίνεται πάνω σε ίση βάση σε ολόκληρη την Κύπρο και θα αρθούν όλοι οι περιορισμοί.

2. Όλοι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί μελών της Τουρκοκυπριακής κοινότητας θα αρθούν. Οι δύο κοινότητες θα συμφωνήσουν σε προσωρινές διαδικασίες.

3. Οι περιορισμοί στη διακίνηση τουριστών θα αρθούν

102.      4.   Οι ενστάσεις στη συμμετοχή σε διεθνείς αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες θα αρθούν.

4. Η ελευθερία διακίνησης θα διευκολυνθεί μέσω συμφωνίας των δύο κοινοτήτων και θα υπόκειται μόνο σε ελάχιστες διαδικασίες.

5. Μέχρι την εγκαθίδρυση της ομοσπονδιακής δημοκρατίας τα Βαρώσια θα τεθούν υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών και θα ετοιμαστεί και εφαρμοστεί πρόγραμμα για την αποκατάσταση τους.

103.     7.   Όλα τα προγράμματα στρατιωτικού εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης των  θέσεων θα τερματισθούν. Οι δύο πλευρές θα συνεργαστούν με την Ειρηνευτική Δύναμη στην επέκταση των θέσεων απαγκίστρωσης κατά μήκος της ουδέτερης ζώνης σε όλες τις περιοχές όπου τα στρατεύματα των δύο πλευρών παραμένουν πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Η ελευθερία διακίνησης της Ειρηνευτικής Δύναμης σε ολόκληρη την Κύπρο θα διασφαλισθεί.

104.     8.   Θα εγκαθιδρυθεί μια δικοινοτική επιτροπή για την αναθεώρηση των διδακτικών βιβλίων, που χρησιμοποιούνται στα σχολεία της κάθε πλευράς και για την υποβολή εισηγήσεων για την αφαίρεση υλικού, το οποίο είναι αντίθετο με την προώθηση της καλής θέλησης και των στενών σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η επιτροπή μπορεί επίσης να εισηγηθεί θετικά μέτρα για την προώθηση του στόχου αυτού.

1. Και οι δύο κοινότητες θα προωθήσουν την καλή θέληση και τις στενές σχέσεις μεταξύ τους και τις φιλικές σχέσεις με την Ελλάδα και την Τουρκία.

ΤΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ.

     Απαραίτητο συμπλήρωμα της Δέσμης Ιδεών πρέπει να θεωρηθεί το Τρίπτυχο, που ετοίμασαν τα Ηνωμένα Έθνη, μετά το πέρας των συνομιλιών, που έγιναν το Νοέμβριο του 1992 στη Νέα Υόρκη. Θεωρώ το τρίπτυχο ως ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα, που ετοίμασαν τα Ηνωμένα Έθνη στην όλη ιστορία του Κυπριακού.

     Αν δεν σημειωνόταν η Κυβερνητική αλλαγή τον Φεβρουάριο του 1993 με την εκλογή του Γλαύκου Κληρίδη στην Προεδρία, οι συνομιλίες θα συνεχίζονταν από το σημείο στο οποίο είχαν μείνει με καταγραμμένες τις απόψεις των δύο πλευρών μαζί με τις απόψεις του ΟΗΕ.

     Το Τρίπτυχο έχει τον τίτλο: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΙΔΕΩΝ ( S / 24472 )

11 Νοεμβρίου 1992.

Από την πρώτη κιόλας σελίδα του τριπτύχου διαφαίνεται πώς είχε διασφαλισθεί μια συγκεκριμένη στέρεη βάση διεξαγωγής συνομιλιών με γνωστές τις θέσεις όλων ανεξαιρέτως των πλευρών. Η πιο σημαντική ήταν η θέση των Ηνωμένων Εθνών, προς την οποία έπρεπε να προσαρμοσθούν οι δύο πλευρές ή να πείσουν για την ορθότητα των θέσεων τους. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά γνώριζε ποια ήσαν ακριβώς τα σημεία πάνω στα οποία υπήρχαν διαφορές και θα μπορούσε να κινητοποιήσει το διεθνή παράγοντα να βοηθήσει σε συγκεκριμένα θέματα και όχι να ζητά αόριστα και γενικόλογα βοήθεια.

Η ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΗ ΘΕΣΗ.

     Από την Τουρκοκυπριακή θέση, που καταγράφεται πρώτη στο τρίπτυχο υπάρχει η διαπίστωση ότι διαφορά υπάρχει σε εννιά από τις 100 παραγράφους της Δέσμης Ιδεών. Τα θέματα, στα οποία υφίσταται διαφορά είναι τα θέματα στα οποία έπρεπε να επικεντρωθεί η συνέχιση των συνομιλιών. Πρόκειται για τα πιο βασικά θέματα του Κυπριακού. Αναφέρονται εδώ όπως καταγράφονται στο Τρίπτυχο:

     α) Εκτελεστική Εξουσία: Η αρχή της εκ περιτροπής προέδρου και αντιπροέδρου και ο τρόπος εκλογής τους

     β) Η αριθμητική σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου η εναλλαγή Υπουργείων και η αρχή της ομοφωνίας.

     γ) Οι μεταβατικές διευθετήσεις με ιδιαίτερη αναφορά στην εγκαθίδρυση μεταβατικής κυβέρνησης.

     δ) Η εξάλειψη των οικονομικών ανισοτήτων.

     ε) Η συμμετοχή της Ομοσπονδίας σε διεθνείς οργανισμούς, στους οποίους η Τουρκία και η Ελλάδα δεν είναι και οι δύο μέλη.

     στ) Οι τρόποι εφαρμογής της αρχής της “μιας κυριαρχίας” και για τις δύο κοινότητες, που μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: Οι Ομόσπονδες Πολιτείες είναι     κυρίαρχες στο μέτρο που η κυριαρχία τους δεν περιορίζεται από την κυριαρχία του Ομοσπονδιακού Κράτους”.

     ζ) Το θέμα των “εκτοπισμένων προσώπων” όπως αυτό εξηγείται στο έγγραφο, που παρουσιάστηκε στις συνομιλίες στις 6 Αυγούστου 1992.

     Η Τουρκοκυπριακή θέση πάνω στις εδαφικές προσαρμογές έχει εκτεθεί πλήρως και επεξηγηθεί κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.

     Οι απόψεις της Τουρκοκυπριακής πλευράς σε όλα τα σημεία της Δέσμης Ιδεών είναι συνεπείς προς τις αρχές, που διατυπώνει στην εισαγωγή και απέχουν πολύ τόσο από τις κατευθυντήριες γραμμές του 1977 και τη συμφωνία του 1979 καθώς και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Η ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΗ ΘΕΣΗ

     Η θέση της Ελληνοκυπριακής πλευράς στην εισαγωγή του τριπτύχου είναι πολύ σύντομη. Το ίδιο σύντομες είναι και οι παρατηρήσεις της πάνω σε όλες τις παραγράφους της Δέσμης Ιδεών.

     Οι θέσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς καταγράφονται ως ακολούθως:

2. 1.            H Ελληνοκυπριακή πλευρά στην εναρκτήρια δήλωση της ανέφερε ότι    αποδέχεται τη Δέσμη Ιδεών και το Χάρτη ως βάση για επίτευξη πλαισίου   συνολικής συμφωνίας και ότι θα διαπραγματευθεί με καλή πίστη για την επίτευξη τέτοιας συμφωνία, η οποία να συνάδει με το διεθνές δίκαιο, τους          κανόνες ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και τη λειτουργικότητα του κράτους και να είναι προς όφελος και των δύο κοινοτήτων. Εντούτοις, επειδή η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν απεδέχθη βασικές αρχές της Δέσμης Ιδεών και του Χάρτη, δεν ήταν δυνατό να συζητηθούν όλες οι πτυχές της Δέσμης Ιδεών.

3. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά προσβλέπει στη διεξαγωγή και τη συμπλήρωση του ως άνω έργου όταν επαναληφθούν οι διακοινοτικές συνομιλίες.

     Οι θέσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς πάνω σε όλα τα θέματα της Δέσμης Ιδεών εκφράζουν καταρχήν αποδοχή του σχετικού τμήματος της Δέσμης πάντοτε με “την επιφύλαξη βελτιώσεων προς όφελος των δύο κοινοτήτων”. Επίσης εκφράζονται οι απόψεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς, που συνάδουν προς τις ομόφωνες αποφάσεις του Εθνικού Συμβουλίου του Ιανουαρίου του 1989.

Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ

     Στην στήλη όπου καταγράφονται οι θέσεις του ΟΗΕ επαναλαμβάνεται η προσήλωση προς τη Δέσμη Ιδεών και οσάκις χρειάζεται περαιτέρω διευκρίνηση γίνεται αναφορά και παραπομπή σε σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην εισαγωγή του Τρίπτυχου η θέση των Ηνωμένων Εθνών καταγράφεται ως ακολούθως:

     Το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας 774/92 προσυπογράφει τη Δέσμη           Ιδεών, περιλαμβανομένων εδαφικών προσαρμογών, που προτάθηκαν και αντανακλώνται στο Χάρτη, που περιέχεται στο Παράρτημα της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα ( S / 24472) της 21ης Αυγούστου 1992 ως βάση για την επίτευξη πλαισίου συνολικής συμφωνίας.

[Θα επανέλθω στο θέμα αυτό όταν φθάσουμε στο χρόνο, που συνέβησαν οι εξελίξεις, που σχετίζονται με τη Δέσμη και το Τρίπτυχο.]

     Επιστρέφουμε και πάλιν στις εξελίξεις μετά την έγκριση των ομόφωνων αποφάσεων του Εθνικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο του 1989.

Οι εξελίξεις μετά την έγκριση των προτάσεων του 1989.

Οι προτάσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς θα ετίθεντο στην τράπεζα των συνομιλιών κατά τη συνάντηση, που θα είχε ο Πρόεδρος Βασιλείου με τον Ραούφ Ντενκτάς στις 30 Ιανουαρίου 1989.

     Στις 27 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου κατά την οποία έγινε λεπτομερής συζήτηση των κειμένων, που επρόκειτο να υποβάλει η Ελληνοκυπριακή πλευρά. Η συζήτηση έγινε παράγραφο με παράγραφο και λέξη προς λέξη.

     Τελικά ο Πρόεδρος Βασιλείου με ανακούφιση δήλωνε ότι θα μπορούσε να λεχθεί ότι συμφωνήθηκε το έγγραφο με τις προτάσεις, που θα υποβάλλονταν από την Ελληνοκυπριακή πλευρά. Αυτή την ικανοποίηση δεν του την επέτρεψαν ο Βάσος Λυσσαρίδης και ο Σπύρος Κυπριανού. Ο Λυσσαρίδης είπε ότι διατηρεί τις απόψεις του ο δε Κυπριανού επανέλαβε για πολλοστή φορά την εμμονή του στην πρόταξη. Ενοχλημένος ο Πρόεδρος είπε ότι δεν διαπίστωσε αυτές τις επιφυλάξεις ενώ διεξαγόταν η συζήτηση και ότι το κείμενο είχε εγκριθεί ομόφωνα.

     Τον Πρόεδρο Βασιλείου υποστήριξε ο Δημήτρης Χριστόφιας ο οποίος παρατήρησε ότι έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι απόψεις κι υποδείξεις που έγιναν από όλες τις πλευρές και κατόπιν κατέληξαν στη διαμόρφωση του εγγράφου.

     Τελικά διαμορφώθηκε η ανακοίνωση στην οποία αναφερόταν ότι έπειτα από διεξοδική ανταλλαγή απόψεων «τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου αποφάσισαν ομόφωνα ότι κατά τη συνεδρία τους εκείνη μελέτησαν και συμφώνησαν το κείμενο των προτάσεων, που θα υποβάλλονταν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Γιώργο Βασιλείου κατά τη συνάντηση της προσεχούς Δευτέρας με τον Τουρκοκύπριοι ηγέτη κ. Ντενκτάς. Το Δημοκρατικό Κόμμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΔΕΚ διατήρησαν τις γνωστές απόψεις τους». Η συνεδρία αυτή του Εθνικού Συμβουλίου κράτησε πάνω από τρεις ώρες.

     Οι προτάσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς υποβλήθηκαν στη συνάντηση, που έγινε στις 30 Ιανουαρίου 1989. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά υποχρεώθηκε να επισπεύσει την ετοιμασία και την υποβολή των προτάσεων της γιατί ο Ραούφ Ντενκτάς παραβιάζοντας συμφωνία, που επετεύχθη στην παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ είχε υποβάλει νωρίτερα προτάσεις της Τουρκοκυπριακής πλευράς.

     Προηγήθηκε μια περίοδος επανειλημμένων συνομιλιών με το Ραούφ Ντενκτάς. Σε όλη της περίοδο υπήρχε μια έντονη καχυποψία και αμφισβήτηση εκ μέρους του ΔΗΚΟ μέχρι του σημείου, που η εφημερίδα του ΔΗΚΟ “Ελευθεροτυπία” κατηγόρησε τον Πρόεδρο Βασιλείου ότι είχε εξαπατήσει το Εθνικό Συμβούλιο το οποίο δεν ενημέρωσε πάνω σε έγγραφο που είχε υποβάλει ο Ραούφ Ντενκτάς το Νοέμβριο του 1988. Πάνω στο θέμα αυτό διεξήχθη έντονη συζήτηση σε προηγούμενη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, που έγινε στις 20 Ιανουαρίου 1989.

     Τόσο ο Κυπριανού όσο και ο Λυσσαρίδης είπαν ότι ο Πρόεδρος έπρεπε να δώσει στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου το έγγραφο Ντενκτάς. Την πραγματική εικόνα έδωσε ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος είπε ότι ο Πρόεδρος αναφέρθηκε στην ύπαρξη των εγγράφων που είχαν υποβάλει η τουρκοκυπριακή και η ελληνοκυπριακή πλευρά. Στα έγγραφα αυτά διατυπώνονταν οι απόψεις των δύο πλευρών και δεν περιλάμβαναν οποιεσδήποτε προτάσεις. Ο Γλαύκος Κληρίδης είπε ότι από την ανάγνωση του τουρκικού εγγράφου «δεν είδα τίποτε, το οποίο να μη ήξερα ως προς το ποια είναι η Τουρκική φιλοσοφία για τη λύση του Κυπριακού...».

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου είπε ότι ασχέτως του αν θα έπρεπε να δώσει ή όχι το έγγραφο στο Εθνικό Συμβούλιο έγινε εκτενής συζήτηση για τη μορφή της ενημέρωσης και η ενημέρωση, που έγινε βρίσκεται στο πλαίσιο της απόφασης του Εθνικού Συμβουλίου. «Τι θέλουμε να αποφασίσουμε για το μέλλον είναι άλλο. Σημασία έχει ότι εγώ κατηγορήθηκα από το ΔΗΚΟ και τον κ. Κυπριανού ανοικτά -και εγώ δεν απάντησα - ότι ήμουν απατεώνας, έγραψε η “Ελευθεροτυπία“ ότι εξαπάτησα το Εθνικό Συμβούλιο- μεταξύ μας ήταν ποινικό αδίκημα, αλλά είπα στο Γενικό Εισαγγελέα να μη προχωρήσει».

     Παρενέβη ο Σπύρος Κυπριανού για να πει ότι δεν είναι σύμφωνος με εκείνα, που γράφτηκαν στην εφημερίδα του. Ο Πρόεδρος απάντησε ότι δεν είναι δυνατόν να εκδίδει κάποιος εφημερίδα και να επιτρέπει να γράφονται τέτοια πράγματα.

Νέα σειρά συναντήσεων Υψηλού Επιπέδου

Τον Μάρτιο του 1989 αρχίζει ένας νέος εντατικός γύρος συνομιλιών για την προετοιμασία της συνάντησης, που επρόκειτο να γίνει στη Να Υόρκη στις έξη Απριλίου 1989. Έγιναν συναντήσεις στις 7, 9, 12, 18, 20, 21 27 και 28 Μαρτίου. Μετά τις συνομιλίες της 28ης Μαρτίου ανακοινώθηκε ότι ο Πρόεδρος Βασιλείου και ο Ραούφ Ντενκτάς θα είχαν χωριστές συναντήσεις με το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και στις 6 και 7 Απριλίου θα είχαν κοινή συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα για να γίνει εκτίμηση του δεύτερου γύρου των συνομιλιών.

     Στις 29 Μαρτίου ο Πρόεδρος Βασιλείου ενημερώνει το Εθνικό Συμβούλιο για την ως τότε πορεία του δευτέρου γύρου των διακοινοτικών συνομιλιών, εν όψει της συνάντησης του Απριλίου 1989 με το Γενικό Γραμματέα στη Νέα Υόρκη. Τον Πρόεδρο Βασιλείου θα συνοδεύσουν στην επίσκεψη του αυτή όλοι οι ηγέτες των πολιτικών κομμάτων της Κύπρου, περιλαμβανομένων και εκείνων που δεν ήσαν στη Βουλή, δηλαδή του Κόμματος των Φιλελευθέρων και του ΑΔΗΣΟΚ.

     Στη συνεδρία αυτή είχαν εγερθεί πολλά ζητήματα, αλλά είχε αποδειχθεί και η άγνοια των μελών του Εθνικού Συμβουλίου για ορισμένους καθιερωμένους διπλωματικούς όρους, κάτι που καθιστούσε δύσκολη τη συνεννόηση. Ο Πρόεδρος άρχισε την ενημέρωση με μήνυμα που του έστειλε ο Γενικός Γραμματέας, με το οποίο ζητούσε να γίνουν πολύ εντατικές διαπραγματεύσεις, ενώ ο Ραούφ Ντενκτάς έδωσε έγγραφο, που ζητούσε όπως η όλη συζήτηση θα είναι ad referendum.[1] Από τη συζήτηση, που έγινε διαφάνηκε ότι πολλοί Εθνοσύμβουλοι σύγχυσαν το ad referendum με το δημοψήφισμα.

     Εν πάση περιπτώσει διαπιστώθηκε ότι οι πολλές συναντήσεις, που είχε ο Πρόεδρος Βασιλείου με τον Ραούφ Ντενκτάς μέσα στο Μάρτιο του 1989, βοήθησαν στο να διαπιστωθεί η αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς, αλλά και να διασαφηνισθούν πολλές από τις θέσεις και τις προθέσεις της

     Την επαύριον της συνεδρίας του Εθνικού Συμβουλίου, στις 30 Μαρτίου 1989, ο Πρόεδρος Βασιλείου επισκέφθηκε την Αθήνα, όπου ενημέρωσε τον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου για τις αποφάσεις του Εθνικού Συμβουλίου. Από τις δηλώσεις, που έκαμε ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ουσιαστική συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών αναφορικά με τους μελλοντικούς χειρισμούς του Κυπριακού. Μεταξύ άλλων ο Ανδρέας Παπανδρέου είπε:

«Είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε σε βάθος, θα έλεγα, απόψεις για την πορεία του Κυπριακού, αλλά εκείνο, που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία είναι ότι συμφωνήσαμε την πορεία, που θα ακολουθηθεί από εδώ και πέρα και το συντονισμό σε διεθνές επίπεδο των ενεργειών των δύο χωρών μας».

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου συναντήθηκε και με την υπόλοιπη πολιτική ηγεσία της Ελλάδας, από την οποία εξασφάλισε πλήρη υποστήριξη, προς τις αποφάσεις της Κυπριακής πολιτικής ηγεσίας.

Η ΝΕΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ

   Στις 6 Απριλίου 1989 πραγματοποιείται στη Νέα Υόρκη νέα συνάντηση του Προέδρου Βασιλείου και του Ραούφ Ντενκτάς με το Γ.Γ του ΟΗΕ Μπούτρος Γκάλι. Και κατά τη συνάντηση αυτή διαπιστώθηκε η αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς και η προσπάθεια του Ραούφ Ντενκτάς να εκφυλίσει το διάλογο. Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή ο Μπούτρος Γκάλι εισηγήθηκε τη συνέχιση των συνομιλιών με τη συνδρομή των βοηθών του Γενικού Γραμματέα, με στόχο να ετοιμαστεί προσχέδιο διαγράμματος, που θα αποτελεί τη βάση των περαιτέρω συνομιλιών για διευθέτηση του προβλήματος. Μάλιστα τέθηκε και ένας υπερβολικά αισιόδοξος στόχος για διευθέτηση του προβλήματος μέσα σε διάστημα δύο μηνών δηλαδή μέχρι τον Ιούνιο του 1989. Αυτή η έκτός πραγματικότητας στοχοθέτηση είχε γίνει και στις πρώτες συνομιλίες Βασιλείου- Ντενκτάς, που έγιναν στη Γενεύη ήταν στο πλαίσιο της πολιτικής, που είχε εξαγγείλει ο Γιώργος Βασιλείου ότι επιθυμεί “λύση του Κυπριακού χθες”. Ως εξαγγελία προθέσεων και της ειλικρινούς επιθυμίας της Ελληνοκυπριακής πλευράς για την ταχύτερη δυνατή λύση του Κυπριακού ήταν απόλυτα ορθή πολιτική, αλλά η αναφορά τέτοιων στόχων σε έγγραφα των Ηνωμένων Εθνών ήταν τουλάχιστον ανεδαφική και κατά κάποιο τρόπο υποδείκνυε ότι και η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε την ίδια ειλικρινή επιθυμία. Αλλά χωρίς αλλαγή στην όλη συμπεριφορά της τουρκικής πλευράς, που μιλούσε πάντοτε από θέση ισχύος ήταν αδύνατον να επιτευχθεί αποδεκτή λύση μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

     Ωστόσο η συμφωνία της 6ης Απριλίου 1989 έθεσε τη βάση για τη διεξαγωγή των διακοινοτικών συνομιλιών μέσα σε ένα πλαίσιο με συγκεκριμένες παραμέτρους, που θα αναφέρονταν σε κάθε πτυχή του προβλήματος. Από εδώ ξεκίνησε η όλη εργασία για την ετοιμασία του περιγράμματος για τη λύση του Κυπριακού, που τελικά πήρε τη μορφή της Δέσμης Ιδεών.

     Κατά τις συνομιλίες, που ακολούθησαν, οι δύο βοηθοί Γ.Γ κατέβαλαν προσπάθεια να κωδικοποιήσουν τα σημεία πάνω στα οποία είχε ήδη επιτευχθεί συμφωνία. Επίσης έγιναν εκτεταμένες συζητήσεις με αντικείμενο τη διερεύνηση ιδεών, που θα μπορούσαν να περιληφθούν σε μια συνολική συμφωνία. Οι συνομιλίες, μεταξύ των δύο πλευρών ήσαν ως επί το πλείστον εκ του σύνεγγυς. Σε μερικές όμως περιπτώσεις πραγματοποιούντο και κοινές συναντήσεις των δύο πλευρών μαζί με εκπρόσωπο του Διεθνούς Οργανισμού. Οι συζητήσεις αυτές ήσαν πολύ εντατικές μέχρι τις αρχές Μαΐου 1989. Έγινε και μια τελευταία συνάντηση στις 10 Ιουνίου στην παρουσία των εκπροσώπων του ΟΗΕ Καμιλιόν και Φεϊζέλ με σκοπό την προετοιμασία των κοινών συναντήσεων, που θα διεξάγονταν στη Νέα Υόρκη στις 28 και 29 Ιουνίου 1989.

ΞΕΚΑΘΑΡΙΖΟΥΝ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΗΕ

     Ως αποτέλεσμα των εντατικών διαβουλεύσεων του Μαΐου και Ιουνίου 1989 επιτεύχθηκε διευκρίνηση και σαφής τοποθέτηση των Ηνωμένων Εθνών, πάνω σε ουσιαστικά θέματα του Κυπριακού. Σε επίμονη αξίωση του Προέδρου Βασιλείου αναφορικά με τη διεθνή προσωπικότητα της Κύπρου οι Εκπρόσωποι του ΟΗΕ υιοθέτησαν πλήρως τις θέσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς δηλώνοντας “Cyprus should have one international personality only” Η αρχή αυτή τελικά περιλήφθηκε στο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, που υιοθετήθηκε ομόφωνα τον Απρίλιο του 1992 και έκτοτε επαναλαμβάνεται σε διάφορα ψηφίσματα, που ακολούθησαν.

     Για το περιεχόμενο των συνομιλιών του με τους εκπροσώπους του ΟΗΕ ο Πρόεδρος Βασιλείου ενημέρωσε το Εθνικό Συμβούλιο σε συνεδρίες, που πραγματοποιήθηκαν στις 10 Μαΐου στις 13 Ιουνίου και στις 14 Ιουνίου 1989.Στη συνεδρία της 13ης Ιουνίου συζητήθηκε και το θέμα των αγνοουμένων με τη συμμετοχή αντιπροσωπείας της Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων και Αδηλώτων Αιχμαλώτων.

     Από την ενημέρωση του Προέδρου προέκυψε ότι ο Ραούφ εξακολουθούσε να είναι αδιάλλακτος και να προσπαθεί να εκφυλίσει τις διαπραγματεύσεις, εγείροντας θέματα, που ήσαν εκτός του πλαισίου των συμφωνιών μεταξύ των δύο πλευρών και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Ωστόσο εξασφαλίστηκαν σημαντικές διευκρινίσεις από τους εκπροσώπους των Ηνωμένων Εθνών, που αναφέρονταν στην διεθνή προσωπικότητα της μελλοντικής Ομόσπονδης Δημοκρατίας της Κύπρου το προσφυγικό, τις τρεις βασικές ελευθερίες και άλλα θέματα. Οι εκπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών αποδέχθηκαν σε γενικές γραμμές τις θέσεις της ελληνικής κυπριακής πλευράς στο προσφυγικό. Αναφορικά με τις τρεις βασικές ελευθερίες υποστήριξαν ότι αυτές πρέπει να κατοχυρωθούν στο σύνταγμα και πρότειναν να λειτουργήσουν αμέσως η ελευθερία διακίνησης και η ελευθερία εξασφάλισης εργασίας. Το θέμα της ελευθερίας εγκατάστασης και περιουσίας το θεωρούσαν ως συνυφασμένο με το θέμα των προσφύγων.

     Σε άλλα θέματα, οι εκπρόσωποι του ΟΗΕ εκφράζουν απόψεις, που ευνοούν τις ελληνικές θέσεις και σε άλλες συνιστούν συμβιβασμό.

     Οι απόψεις αυτές δεν δόθηκαν γραπτώς στον Πρόεδρο Βασιλείου, αλλά θα διατυπώνονταν σε έγγραφο, που θα υποβαλλόταν στις συνομιλίες της Νέας Υόρκης. Μερικοί στο Εθνικό Συμβούλιο φάνηκε ότι ήσαν δυσαρεστημένοι από το ότι ο Γενικός Γραμματέας θα παρουσίαζε κάποιο έγγραφο. Ωστόσο ο Πρόεδρος Βασιλείου ανέφερε ότι οι Εθνοσύμβουλοι που εκφράζουν δυσαρέσκεια δεν ήσαν καθόλου δικαιολογημένοι, γιατί όλοι τους είχαν πάρει αντίγραφο επιστολής του Γ.Γ στην οποία αναφερόταν σαφώς ότι στη συνάντηση της Νέας Υόρκης θα υπέβαλλε ένα draft outline.

     Στη συνεδρία της 14ης Ιουνίου οι αντιπρόσωποι του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ ανέπτυξαν τις γνωστές θέσεις τους, χωρίς να έχουν υπόψη τις θέσεις των Ηνωμένων Εθνών, που θα παρουσιάζονταν στη Νέα Υόρκη.

Σε παρέμβαση του ο Γλαύκος Κληρίδης είπε ότι δεν επρόκειτο να ασχοληθεί με ένα υποτιθέμενο κείμενο και εξέφρασε τη συμφωνία του με τον Πρόεδρο Βασιλείου ότι είναι πολύ ενδεχόμενο να παρουσιαστεί διαφορετικό κείμενο απ΄ αυτό, που αναμένουν. Ο Γλαύκος Κληρίδης θεώρησε ότι είναι φυσικό στις θέσεις των Ηνωμένων Εθνών να υπάρχουν θετικά και αρνητικά σημεία.

«Δεν μπορούμε, πρόσθεσε, να αναμένουμε ότι θα βρούμε λύση του Κυπριακού, που θα έχει όλα τα θετικά όπως τα θέλουμε. Επομένως να δούμε το κείμενο και να καταλήξουμε επί τόπου αν θα το δεχθούμε ή όχι».

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας υποστήριξε ότι η συζήτηση πρέπει να περιορισθεί σε θέματα διαδικασίας γιατί κανένας δεν γνωρίζει τι θα παρουσιαστεί στη Νέα Υόρκη.

     Κατά τη συνεδρία συμφωνήθηκε όπως οι αρχηγοί των Κομμάτων συνοδεύσουν τον Πρόεδρο Βασιλείου στη συνάντηση, που θα πραγματοποιείτο στη Νέα Υόρκη στις 28 και 29 Ιουνίου 1989.

Αρχίζει η διαμόρφωση της Δέσμης Ιδεών.

Την παραμονή της άφιξης της πολιτικής ηγεσίας της Κύπρου λήγουν οι εργασίες της διάσκεψης κορυφής των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, που πραγματοποιήθηκε στη Μαδρίτη. Τα συμπεράσματα της διάσκεψης περιλαμβάνουν και αναφορά στο Κυπριακό, που ενισχύει τη θέση της Ελληνοκυπριακής πλευράς. Εκφράζεται ανησυχία για τη μη εξεύρεση λύσης του Κυπριακού, υποστηρίζεται η ενότητα του κυπριακού κράτους και διατυπώνεται η ανάγκη για πρόοδο στις συνομιλίες.

     Στις συνομιλίες της Νέας Υόρκης διαπιστώνεται για πολλοστή φορά η αδιαλλαξία του Ραούφ Ντενκτάς και η προσπάθεια του να εκφυλίσει τις συνομιλίες. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ, στην προσπάθεια του να διασφαλίσει ουσιαστικές συνομιλίες επανέφερε την τακτική, που ακολούθησε στις συνομιλίες, που είχαν γίνει στα πρώτα χρόνια του δεκαετίας του 80 με τους δείκτες και τις άλλες προτάσεις, που σκοπό είχαν να καθορίσουν ένα περίγραμμα, μέσα στο οποίο θα εκινούντο οι διαπραγματεύσεις.

Έτσι στην εναρκτήρια δήλωση του υπενθύμισε ότι σύμφωνα με τους όρους εντολής του αναμενόταν να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, -κάτι, το οποίο αμφισβητούσε ο Ραούφ. Ο Γενικός Γραμματέας ανέφερε ότι στην προσπάθεια του αυτή έχει την πλήρη υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η ευέλικτη πολιτική, που ακολούθησε όλη αυτή την περίοδο η Ελληνοκυπριακή πλευρά εξασφάλισε την πιο ενεργό ανάμειξη του Συμβουλίου Ασφαλείας στη διαδικασία για αναζήτηση λύσης του Κυπριακού. Ο Πέρεζ ντε Κουεγιάρ ανέπτυξε στην εναρκτήρια δήλωση του ιδέες, που θα μπορούσαν να περιληφθούν ως ενιαίο σύνολο, στο περίγραμμα συνολικής συμφωνίας. Οι ιδέες αυτές περιλάμβαναν και ιδέες που είχαν υποβληθεί και προηγούμενα διατυπωμένες κατά διαφορετικό τρόπο. Η νέα διατύπωση αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση της τακτικής κωλυσιεργίας του Ραούφ και στο να δοθεί μια συγκεκριμένη κατεύθυνση στις συνομιλίες. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά υποστηρίζει πλήρως τις ενέργειες του Γενικού Γραμματέα και εκφράζει την θέληση της για ουσιαστικό διάλογο και την ειλικρινή επιθυμία για την εξεύρεση λύσης. Η θέση αυτή τυγχάνει γενικής υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα και επιτυγχάνει ενεργότερη εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων.

     Οι συνομιλίες της Νέας Υόρκη έληξαν στις 29 Ιουνίου 1989 με την έκδοση ανακοίνωσης, που αποτελούσε τον προάγγελο της ετοιμασίας της Δέσμης Ιδεών. Ο Εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού δήλωσε ότι ο Γενικός Γραμματέας ζήτησε από τους κ.κ. Καμιλιόν και Φεϊζελ να συνεχίσουν τις συνομιλίες του με τους δύο ηγέτες «και να τους φέρουν σε συνάντηση για να εξετάσουν το πλήρες περίγραμμα, που θα επιτευχθεί ως αποτέλεσμα του διαλόγου». Ο Γενικός Γραμματέας κάλεσε τους δύο συνομιλητές να τον ξανασυναντήσουν τον Σεπτέμβριο του 1989 για να εξετάσουν το συμπληρωμένο περίγραμμα της συμφωνίας.

     Κατά την επιστροφή του από τη Νέα Υόρκη, ο Πρόεδρος Βασιλείου επισκέπτεται τις πρωτεύουσες Ευρωπαϊκών χωρών και ενημερώνει τους ηγέτες τους για τις εξελίξεις του Κυριακού και ζητά τη συμπαράσταση τους.

     Στις 30 Ιουνίου 1989 μεταβαίνει στο Λονδίνο, όπου έχει συνομιλίες με τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών Σερ Τζέφρυ Χάου και διευθετεί συνάντηση με την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και την Υφυπουργό Εξωτερικών κ. Τσώκερ, η οποία επρόκειτο να επισκεφθεί την Άγκυρα και να εγείρει το Κυπριακό. Η συνάντηση προγραμματίστηκε για τις 10 Ιουλίου, τις παραμονές της μετάβασης της κ. Τσώκερ από την Άγκυρα.

Στις 4 Ιουλίου ο Πρόεδρος Βασιλείου εκτελεί επίσκεψη στη Βόννη, όπου είχε συνάντηση με τον Πρόεδρο Βάϊζεκερ, τον Καγκελάριο Κολ και τον Υπουργό Εξωτερικών Γκένσερ. Γίνεται εκτεταμένη συζήτηση πάνω στις εξελίξεις του Κυπριακού, με ιδιαίτερη έμφαση τις τελευταίες συνομιλίες της Νέας Υόρκης και την εναρκτήρια δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ.

     Με τον Υπουργό Εξωτερικών Γκένσερ,  ο Πρόεδρος Βασιλείου είχε εγκαθιδρύσει τακτική συνεργασία και είχε αναπτύξει μαζί του στενή φιλία, η οποία συνεχίστηκε και διατηρείται μέχρι σήμερα. Ο Γκένσερ ήταν και είναι ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές της υπόθεσης της Κύπρου.

Από τη Δυτική Γερμανία ο Πρόεδρος Βασιλείου πήγε στις 10 Ιουλίου 1989 στο Λονδίνο, όπου είχε μακρά και εγκάρδια συνάντηση με την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, της οποίας απέκτησε την εμπιστοσύνη. Ο Πρόεδρος Βασιλείου ανέφερε ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ είχε ετοιμάσει προσχέδιο περιγράμματος, το οποίο την τελευταία στιγμή δεν παρουσίασε στις συνομιλίες της Νέας Υόρκης. Ήταν μάλιστα βέβαιος ότι οι Τούρκοι υπέβαλαν σχόλια επί του εγγράφου κατά την προετοιμασία του. Η Μάργκαρετ Θάτσερ έδωσε οδηγίες να εξασφαλισθεί το έγγραφο, πριν από οποιεσδήποτε επαφές με την Τουρκία. Στη συνέχεια συναντήθηκε με την Υφυπουργό Εξωτερικών κ. Τσώκερ με την οποία είχε μακρά συζήτηση πάνω σε όλες τις πτυχές του Κυπριακού με ιδιαίτερη έμφαση στο εδαφικό. Η κ. Τσώκερ δήλωσε ότι θα επιμένει να πάρει κάποιες απαντήσεις από την Τουρκική κυβέρνηση.

     Στις 12 Ιουλίου 1989 ο Πρόεδρος Βασιλείου μεταβαίνει στο Παρίσι για να εκπροσωπήσει την Κύπρο στους σημαδιακούς γιορτασμούς της 200ης επετείου της Γαλλικής επανάστασης. Το γεγονός αυτό έφερε στο Παρίσι τους ηγέτες πολλών χωρών, ανάμεσα στους οποίους ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζιώρτζ Μπους, η πρωθυπουργός της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Πέρεζ ντε Κουεγιάρ. Με όλους αυτούς ο Πρόεδρος Βασιλείου είχε συνομιλίες για το Κυπριακό.

     Κατά τη συνάντηση του με τη Μάργκαρετ Θάτσερ η Βρετανίδα πρωθυπουργός τον πληροφόρησε ότι είχε εξασφαλίζει το προσχέδιο που ετοίμασε ο Γενικός Γραμματέας, δήλωσε ότι το μελέτησε και το θεωρεί πολύ καλό.

     Η πρώτη συνάντηση στο Παρίσι έγινε με τον πρωθυπουργό της φιλοξενούσας χώρας Γαλλίας Ροκάρ. Η συνάντηση αυτή είχε ιδιαίτερη σημασία γιατί ήταν η απαρχή μιας ενεργότερης ανάμειξης της Γαλλίας στο Κυπριακό. Η άνεση με την οποία ο Πρόεδρος Βασιλείου μιλά τα Γαλλικά, βοήθησαν στο να αναπτύξει πολύ στενές σχέσεις τόσο με τον Ροκάρ όσο αργότερα και με τον Πρόεδρο Μιτεράν. Οι Γάλλοι κολακεύονται πολλά από τους ξένους εκείνους, που μιλούν τη γλώσσα τους. Αισθάνονται απέχθεια, όταν υποχρεώνονται να μιλούν άλλη γλώσσα, που συνήθως είναι τα αγγλικά.

     Κατά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο Μπους διευθετήθηκε περαιτέρω συζήτηση των εξελίξεων του Κυπριακού με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών κ. Μπέηκερ, o οποίος φαινόταν πολύ καλά ενημερωμένος πάνω στο Κυπριακό.

     Όλοι τους συμφώνησαν να κάμουν διαβήματα στην Τουρκία για να δεχθεί το draft outline agreement.

     Το προσχέδιο αυτό επρόκειτο να μετεξελιχθεί στη Δέσμη Ιδεών. Την αντίθεση τους προς αυτό το ενδεχόμενο εξέφρασαν από την πρώτη στιγμή το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου δήλωσε ότι και το πρώτο περίγραμμα το γνωστό draft outline agreement ήταν αποδεκτό ως βάση για συζήτηση. Το ίδιο υποστήριξαν το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ. Το προσχέδιο αυτό ελάχιστα διαφέρει από την τελική μορφή, που πήραν οι Ιδέες Γκάλι, οι οποίες αποτελούσαν πιο λεπτομερές και ολοκληρωμένο σχέδιο.

     Το Εθνικό Συμβούλιο σε συνεδρία του στις 18 Ιουλίου αφού ενημερώθηκε από τον Πρόεδρο Βασιλείου για τις επαφές του άρχισε συζήτηση πάνω σε διάφορα θέματα, η οποία επρόκειτο να συνεχισθεί στις 24 Ιουλίου.

ΤΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΑΣΙΑΝΟ

     Όμως τα γεγονότα που συνέβησαν στον Άγιο Κασιανό, στις 19 Ιουλίου, με τις μαχητικές εκδηλώσεις που οργάνωσε η Κίνηση Γυναικών “Επιστροφή” απασχόλησαν τη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου κατά την ημέρα αυτή. Οι κατοχικές δυνάμεις είχαν συλλάβει δεκάδες άτομα, τα περισσότερα από τα οποία ήσαν γυναίκες, όταν πέρασαν τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο Μητροπολίτης Κιτίου Χρυσόστομος.

Η εκδήλωση αυτή ήταν η δευτέρα σημαντική που οργάνωσε η Κίνηση Γυναικών και σ’ αυτή δόθηκε ευρεία κάλυψη με απ’ ευθείας συνδέσεις με τους τόπους των γεγονότων. Η Κίνηση των Γυναικών είχε αυτή τη φορά την ολόπλευρη συμπαράσταση και υποστήριξη όλων των κομμάτων, αλλά και της Κυβέρνησης σε αντίθεση με την πρώτη πορεία των γυναικών προς τα κατεχόμενα για την οποία υπήρχε επιφύλαξη εκ μέρους της Κυβέρνησης, η οποία δεν εκδηλώθηκε φανερά. Θα κάμω μια παρένθεση αναφερόμενος στην πρώτη αυτή μαχητική εκδήλωση των γυναικών για να φανεί πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονται ορισμένα κόμματα όταν βρίσκονται στην εξουσία και όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση.

     Η Κυβέρνηση τότε του Σπύρου Κυπριανού, πολύ ορθά κατά τη γνώμη μου, δεν ενεθάρρυνε την εκδήλωση των γυναικών γιατί από τη στιγμή που παρεμβαίνει η Κυβέρνηση για την κινητοποίηση μαζών, τότε χάνεται ο αυθορμητισμός και η γνησιότητα των εκδηλώσεων αυτών. Κάτι τέτοιο συνέβαινε στα ετήσια πανηγύρια στην Πλατεία Ελευθερίας, με αφορμή την επέτειο της τουρκικής εισβολής, τα οποία οργανώνονταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και στα οποία η λαϊκή συμμετοχή ήταν κατά κανόνα πενιχρή και το μήνυμα τους εξέφραζε το αλαλούμ της πολιτικής ζωής της Κύπρου.

     Όμως η Κυβέρνηση Κυπριανού δεν περιορίστηκε σε ουδέτερη στάση, προσπάθησε με κάθε τρόπο να αποθαρρύνει τη συμμετοχή στην εκδήλωση αυτή και να μειώσει τη σημασία της.

     Έτσι τις παραμονές της εκδήλωσης μου διαβιβάστηκε παράκληση του Υπουργού Εσωτερικών Ντίνου Μιχαηλίδη, όπως η τηλεόραση μη καλύψει την εκδήλωση των γυναικών, με τη δικαιολογία ότι η εμφάνιση της κινηματογραφικής μηχανής θα ενεθάρρυνε τη συμμετοχή πολλών γυναικών, και υπήρχαν κίνδυνοι. Απέρριψα κατηγορηματικά την παράκληση αυτή η οποία την παραμονή της εκδήλωσης έγινε διαταγή. Ο Ντίνος Μιχαηλίδης δεν τολμούσε να επικοινωνήσει μαζί μου γιατί γνώριζε εκ των προτέρων την αντίδραση μου. Επικοινώνησε, όμως με τον Διευθυντή Προγραμμάτων Χαρίλαο Παπαδόπουλο, ο οποίος μου διεβίβασε την οδηγία του Υπουργού. Απάντησα στο Χαρίλαο ότι ο Ντίνος Μιχαηλίδης ως ο αρμόδιος Υπουργός για το ΡΙΚ, θα μπορούσε, δυνάμει του Νόμου, να επιβάλει την απόφαση του, οπότε θα ασκούσα και εγώ το δικαίωμα που μου παρέχει ο Νόμος να μεταδώσω στα δελτία Ειδήσεων ότι δεν υπάρχει τηλεοπτική κάλυψη γιατί αυτό διέταξε ο Υπουργός Εσωτερικών. Βέβαια και ο Χαρίλαος και εγώ γνωρίζαμε πόσο ηλίθια ήταν η κυβερνητική άποψη.

     Την ημέρα της εκδήλωσης,  την οποία κάλυψε δημοσιογραφικά ο Θέμης Θεμιστοκλέους, ο οποίος ακολούθησε τις γυναίκες στην είσοδο τους στα κατεχόμενα, είχαμε τη δεύτερη σοβαρή παρέμβαση, αυτή την φορά από τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο Πέτρο Βοσκαρίδη. Ο Υπεύθυνος Συντάκτης το μεσημέρι της ημέρας εκείνης ήταν ο Γιώργος Γεωργιάδης, ο οποίος με ενημέρωσε για τα διαδραματισθέντα και συμφωνήσαμε ότι η είδηση θα ήταν πρώτη στο δελτίο με τη μεγαλύτερη δυνατή κάλυψη. Επρόκειτο για μια μεγάλη είδηση. Λίγο, μετά τη λήξη του Ραδιοφωνικού Δελτίου Ειδήσεων στις 1.30 μ.μ. επικοινώνησε μαζί μου ο Γιώργος Γεωργιάδης για να μου πει ότι ο Πέτρος Βοσκαρίδης διαμαρτυρήθηκε για την έμφαση, που δώσαμε στην είδηση και αξίωσε να υπάρξει περιορισμός. Η αντίδραση και των δυο μας ήταν καλά κάμνει ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος να περιορίζεται στη δουλειά του.

     Το βράδυ στο τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων μεταδώσαμε ένα από τα καλύτερα τηλεοπτικά ρεπορτάζ. Μάλιστα επειδή ο Θέμης Θεμιστοκλέους, που ετοίμασε το ρεπορτάζ ήταν και συντονιστής ειδήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοφωνίας, έστειλε το ρεπορτάζ του, το οποίο και μεταδόθηκε από όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς της Ευρώπης και από πάρα πολλούς σταθμούς των άλλων Ηπείρων.

     Τη Δευτέρα το πρωί ο Γενικός Διευθυντής του ΡΙΚ Δημήτρης Κυπριανού,  μου διαβίβαζε παράκληση της Κυβέρνησης να ετοιμάσουμε αντίγραφα του ρεπορτάζ, που μεταδώσαμε για να τα χρησιμοποιήσει ως προπαγανδιστικό υλικό αποστέλλοντας το σε διάφορους τηλεοπτικούς σταθμούς των ομογενών. Σε όλους άρεσε η κάλυψη, περιλαμβανομένου και του Πέτρου Βοσκαρίδη και του Ντίνου Μιχαηλίδη.

     Εδώ κλείει η παρένθεση για τις εκδηλώσεις των γυναικών.

     Κατά τη συνεδρία της 24ης Ιουλίου ο Πρόεδρος ενημέρωσε τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου για τις προσπάθειες, που καταβάλλονταν για την απελευθέρωση των κρατουμένων.

Τροφή για σκέψη.

    Στην επόμενη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιουλίου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέδωσε στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου το αναμενόμενο έγγραφο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, το draft outline agreement, το οποίο ο Γενικός Γραμματέας χαρακτήρισε σαν “τροφή για σκέψη” με στόχο να δώσει συγκεκριμένη κατεύθυνση στη διαδικασία του διακοινοτικού διαλόγου. Για τη συζήτηση του εγγράφου του Γενικού Γραμματέα ορίστηκε συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου στις 31 Ιουλίου 1989.

     Μέχρι τις 29 Ιουλίου δεν είχε επιτευχθεί η απελευθέρωση των κρατουμένων και αντιμετωπίστηκε θέμα προσφυγής στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου, ο οποίος είχε στο μεταξύ επισκεφθεί την Αθήνα,  μετέφερε την ομόφωνη άποψη της Κυβέρνησης και των κομμάτων, ότι δεν πρέπει να διακοπεί ο διάλογος και ότι πρέπει να συνεργασθούμε με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.

     Το έγγραφο είχε δοθεί και στο Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος είχε εκδηλώσει από την πρώτη στιγμή έντονη αντίδραση στις ιδέες Κουεγιάρ και έφθασε μέχρι του σημείου να αμφισβητεί το δικαίωμα στο Γενικό Γραμματέα να υποβάλλει οποιεσδήποτε ιδέες ή εισηγήσεις. Την αντίθεση του ο Ραούφ Ντενκτάς κατέστησε γνωστή στις 23 Αυγούστου, όταν κατέθεσε τις “Ιδέες” Κουεγιάρ στη “Συνέλευση” του ψευδοκράτους του.

     Η συνέλευση υιοθέτησε ψήφισμα, το οποίο ουσιαστικά ανέστελλε τη συμμετοχή τής τουρκοκυπριακής πλευράς στο διακοινοτικό διάλογο και εξαπέλυσε επίθεση κατά του Γενικού Γραμματέα. Η απόφαση λήφθηκε με πλειοψηφία των ψήφων του κόμματος του Ραούφ και του Κόμματος των εποίκων. Τα άλλα κόμματα των Τουρκοκυπρίων αντιτάχθηκαν σ’ αυτή.

     Η απόφαση έθετε όρους για συνέχιση του διαλόγου, ζητώντας, μεταξύ άλλων, να αποσυρθεί το έγγραφο, που υπέβαλε ο Γενικός Γραμματέας. Επίσης υπέβαλε την αξίωση για αναγνώριση χωριστού κράτους στα κατεχόμενα και χωριστό “δικαίωμα αυτοδιάθεσης” για τους τουρκοκύπριους. Όπως ήταν φυσικό η Τουρκική Κυβέρνηση εξέφρασε την πλήρη υποστήριξη προς την απόφαση της “Συνέλευσης”.

     Οι πρώτες αντιδράσεις της Ελληνικής πλευράς διατυπώθηκαν στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, που έγινε στις 31 Ιουλίου 1989. Οι αντιδράσεις, που εκφράστηκαν στη συνεδρία αυτή, που κράτησε τρεισήμισι ώρες, είναι χαρακτηριστικές, των αμετάκλητων απόψεων, που έχουν τα Κυπριακά κόμματα στην αντιμετώπιση του Κυπριακού.

     Ύστερα από μερικές προκαταρκτικές κουβέντες, η συζήτηση στο Εθνικό Συμβούλιο άρχισε με μια παρέμβαση του Ντίνου Κωνσταντίνου αναφορικά με τις επιδιώξεις του εγγράφου του Γενικού Γραμματέα. Ο Ντίνος Κωνσταντίνου, είπε ότι η επιδίωξη είναι σαφής στην ίδια την επιστολή του Γ.Γ που αναφέρει ότι “theese ideas are offered to help your task by providing food for thought and structure to your discussions” (Oι Ιδέες αυτές προσφέρονται για να βοηθήσουν το έργο σας προσφέροντας τροφή προς σκέψη και συγκρότηση στις συνομιλίες σας).

     Ο Σπύρος Κυπριανού επανέλαβε την αντίθεση του στο σημερινό διάλογο λέγοντας ότι βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε κάποια προκεχωρημένα στάδια ενός επικίνδυνου διαλόγου, τον οποίο κρίνοντας από το έγγραφο, που έδωσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών είτε δεν θα οδηγήσει πουθενά είτε θα οδηγήσει σε εξελίξεις σε βάρος μας. Αναφερόμενος σε διάφορα σημεία του εγγράφου ο Σπύρος Κυπριανού επεσήμανε ως πρώτο στοιχείο το θέμα του δημοψηφίσματος, το οποίο, κατά την άποψη του θα εμφανισθεί ως εκβιασμός σε περίπτωση λύσης, κατά την οποία ο λαός θα έχει να εκλέξει μεταξύ κάποιας διευθετήσεως και ενός τίποτε. Εξέφρασε την άποψη ότι πρέπει να βρεθούν τα καίρια σημεία για να γίνει τώρα δημοψήφισμα, κατά πόσο εγκρίνεται η πολιτική, που ακολουθείται και το τι επιδιώκεται. Το δεύτερο σημείο είναι η αμφιβολία κατά πόσο θα τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα για τον Σεπτέμβρη του 1989 και αν δεν τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα τι γίνεται με την προσφυγή στη γενική Συνέλευση, ή τη διάσκεψη των Αδεσμεύτων που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο. Ανεξάρτητα από το τί θα συμβεί ο Σπύρος Κυπριανού ζήτησε να αρχίσει η προετοιμασία για τη Γενική Συνέλευση με πρώτο βήμα τη διάσκεψη των Αδεσμεύτων. Καταλήγοντας ο Κυπριανού είπε ότι το έγγραφο αυτό είναι το χειρότερο, που έχει υποβληθεί ποτέ. Ένα από το χειρότερα σημεία του εγγράφου, ήταν οι αναφορές του στη διζωνικότητα, την καθαρή πλειοψηφία των πληθυσμών και της ιδιοκτησίας στα ομόσπονδα κράτη. Σε σχετική παρέμβαση του Προέδρου Βασιλείου ο Κυπριανού παραδέχθηκε ότι όλα αυτά περιλαμβάνονται στις προτάσεις, που υπέβαλε η Ελληνοκυπριακή πλευρά, αλλά παρατήρησε ότι κατά λάθος είχαν περιληφθεί στις σχετικές προτάσεις.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου τον ρώτησε κατά πόσο είχε δεχθεί και υπογράψει την Ομοσπονδία και τη συμφωνία του 1979, η οποία προέβλεπε ότι στο μέρος, που θα διέμεναν οι Τούρκοι θα υπήρχε πλειοψηφία ιδιοκτησίας Τουρκική.

     Ο Κυπριανού απάντησε ότι δεν το απέκλειε αυτό και είπε ότι το 1979 ο Γενικός Γραμματέας απλώς εισήγαγε ορισμένα στοιχεία της συμφωνίας του 1977. Ο Πρόεδρος Βασιλείου παρατήρησε ότι με τον τρόπο αυτό είχε επαναβεβαιωθεί η συμφωνία Μακαρίου- Ντενκτάς.

     Συνεχίστηκε η διαλογική συζήτηση και στην ερώτηση του Προέδρου Βασιλείου αν φανταζόταν στο Τουρκικό ομόσπονδο κράτος πλειοψηφία ελληνική, ο Σπύρος Κυπριανού απάντησε ότι μπορούσε νάναι και πλειοψηφία ελληνική, ιδιοκτησίας σίγουρα. Ο Πρόεδρο Βασιλείου ξανακάλεσε τον Σπύρο Κυπριανού να διευκρινίσει αν αυτό το εννοούσε για το τουρκικό μέρος της Ομοσπονδίας και αν το είχε συζητήσει με τον Ντενκτάς. Διότι πρόσθεσε ο ίδιος συζητούσε με βάση εκείνα, που είχαν δεχθεί προηγουμένως εκείνοι, που υπέγραψαν τις συμφωνίες.

     Δεν υπήρξε ανταπόκριση από τον Σπύρο Κυπριανού, ο οποίος αποφεύγοντας να απαντήσει στην ερώτηση είπε ότι δεν είναι της ώρας να εισέλθει στο κεφάλαιο εκείνο. Ωστόσο είπε ότι στο παρελθόν δεν υπήρξαν συμφωνίες, που να δικαιολογούν τις σχετικές πρόνοιες του εγγράφου Κουεγιάρ. Σε άλλη παρατήρηση ο Κυπριανού ρώτησε αν υπάρχει ομοσπονδία στον κόσμο, όπου υπάρχει περιορισμός πληθυσμιακά ανάλογα με την εθνική προέλευση και την ιδιοκτησία.

     Στην ερώτηση αυτή απάντησε ο Γλαύκος Κληρίδης λέγοντας ότι υπάρχει ένα στοιχείο που έχει εισαχθεί στο Κυπριακό και αυτό είναι το δικοινοτικό.. Ο Κυπριανού διέκοψε τον Κληρίδη λέγοντας ότι το δικοινοτικό θα έπρεπε να εξετασθεί σε σχέση με κάτι άλλο, σε σχέση με το δικαίωμα του ψηφίζειν και εκλέγειν και όχι με το δικαίωμα ιδιοκτησίας.

     Ο Κληρίδης υπέδειξε στον Κυπριανού ότι, όταν δεχθήκαμε δύο ομοσπονδιακές περιοχές, σήμαινε ότι στη μια περιοχή θα είχαν την πλειοψηφία οι Τούρκοι για να μπορούν να κυβερνούν και στην άλλη εμείς. Δέχομαι, πρόσθεσε, ότι δεν έγινε καμιά συζήτηση για το θέμα της περιουσίας, αλλά ξεκάθαρα ότι στο βόρειο τμήμα οι Τούρκοι θα είχαν την πλειοψηφία, αυτό εθεωρείτο δεδομένο.

     Ο Τάσος Παπαδόπουλος προέβη σε λεπτομερή εξέταση του εγγράφου Κουεγιάρ και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι “όλα τα θέματα, που υποβάλαμε, μη εξαιρουμένου κανενός είτε ρητά απορρίπτονται είτε ενώ λεκτικά προστατεύονται στην πράξη εξουδετερώνονται.

     Ο Γλαύκος Κληρίδης είπε ότι ήθελε να διεξαχθεί συζήτηση για το τι εννοούμε με την ομοσπονδία τη διζωνική και δικοινοτική, προσθέτοντας ότι δεν είχε καμιά αμφιβολία ότι όταν ήταν διαπραγματευτής, βάσει των όρων εντολής, που είχε, ήταν αποδεκτή η αρχή ότι στο βόρειο τμήμα θα είχαν πλειοψηφία οι τουρκοκύπριοι. Ο Γλαύκος Κληρίδης παρατήρησε ότι στο έγγραφο αυτό του Γενικού Γραμματέα υπάρχει βελτίωση σε σύγκριση, με το προηγούμενο έγγραφο, γνωστό ως ατζέντα. Στο νέο έγγραφο, είπε, περιλαμβάνονται δύο θέματα, τα οποία δεν ήσαν μέσα στις αρμοδιότητες της Κεντρικής Κυβέρνησης. Το imigration και το citizenship. Επίσης είπε ότι με τα σημερινά δεδομένα, τα δικαιώματα, τα οποία κακώς ή καλώς δόθηκαν όσο αφορούσε τη μορφή του κράτους από τη Ζυρίχη δεν μπορούν να αλλοιωθούν.

     Ο Βάσος Λυσσαρίδης είπε ότι:

«Το έγγραφο του Γενικού Γραμματέα όχι μονάχα δεν αποτελεί ορθή βάση για λύση του Κυπριακού, αλλά ενέχει στοιχεία, τα οποία θα οδηγήσουν σε ανωμαλία, τα διαιρετικά, τα φυλετικά, της ξένης παρουσίας, των ξένων παρεμβάσεων και, γενικά θα αποτελέσει μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Κυπριακής Δημοκρατίας, που σημαίνει τελικά ότι θα εξαφανίσει τον Κυπριακό Ελληνισμό και κατά τη γνώμη μου, είναι εντελώς απορριπτέο ως βάση λύσης του Κυπριακού».

     Συνεχίζοντας ο Πρόεδρος της ΕΔΕΚ είπε ότι ο Πρόεδρος θα πρέπει να επιμένει στις απόψεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς, παρ’ όλο, που ο ίδιος είχε διαφωνίες, όπως τελικά διαμορφώθηκαν οι προτάσεις και πρόσθεσε:

«Εφ’ όσον όμως υποβλήθηκαν εκείνες οι προτάσεις, ο Πρόεδρος πρέπει να επιμένει ότι δεν υπάρχει άλλη βάση από τις προτάσεις, που δώσαμε, οι οποίες ήδη έχουν περάσει και τα όρια ασφαλείας. Και αυτό θα κάμει και ο Ντενκτάς, ο οποίος, είμαι βέβαιος, θα υποβάλει τις απόψεις του σε ένα μακρό και εμπεριστατωμένο έγγραφο. Και εμείς πρέπει να επαναϋποβάλουμε τις προτάσεις, τις οποίες δώσαμε, αλλά να μη δεχθούμε ότι η βάση από τώρα μέχρι το Σεπτέμβρη είναι αυτό το έγγραφο. Βάση είναι οι προτάσεις μας έστω και αν εγώ διαφωνώ».

     Οι προβλέψεις του Λυσσαρίδη για τη στάση που θα τηρούσε η Τουρκοκυπριακή πλευρά διαψεύστηκαν, όπως είδαμε από την απόφαση της “ Συνέλευσης” του ψευδοκράτους.

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας είπε πως

«αν το περίγραμμα αποτελούσε τη λύση του Κυπριακού θα απαντούσε ότι δεν το δεχόμαστε ως λύση του Κυπριακού, αλλά στο ερώτημα αν θα μπορούσαμε, έχοντας αυτό το περίγραμμα μπροστά μας, να συζητήσουμε για να επιτύχουμε μια λύση του Κυπριακού προβλήματος, όπως εμείς την εννοούμε, θα απαντούσα θετικά και είναι γι’ αυτό το λόγο, που εμείς δεν ζητήσαμε από τον Πρόεδρο να διακόψει το διάλογο».

     Ο Χριστόφιας έκαμε διάφορες παρατηρήσεις πάνω στο έγγραφο λέγοντας μεταξύ άλλων ότι παρασπονδεί ο Γενικός Γραμματέας όταν προτείνει

«να συζητήσουμε στα πλαίσια της λύσης και την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Δεν ξέρω αν σ’ αυτό έχει συμβάλει και η Ελληνοκυπριακή πλευρά, αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, εκφράζω τη λύπη μου. Ασφαλώς σέβομαι τις τοποθετήσεις του κάθε κόμματος και του Προέδρου πάνω στο θέμα αυτό».

     Το ΑΚΕΛ αντιδρούσε έντονα σε οποιαδήποτε σκέψη για ένταξη της Κύπρου στην ΕΟΚ. Ίσχυε τότε το σύνθημα ΕΟΚ ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο. Η αιχμή που έκαμε για την τοποθέτηση του Προέδρου πάνω στο θέμα της ένταξης στην ΕΟΚ ήταν πολύ ατυχής, δεδομένου ότι στη συμφωνία, που έκαμε ο Βασιλείου με το ΑΚΕΛ για την υποστήριξη της υποψηφιότητας του διατυπώθηκε κατά το πιο σαφή τρόπο η πλήρης διαφωνία του ΑΚΕΛ με τον Βασιλείου πάνω στο θέμα της ένταξης της Κύπρου στην ΕΟΚ.

     Ο Χριστόφιας έκαμε μια γενική παρατήρηση, που αφορούσαν όλες τις συνεδρίες του Εθνικού Συμβουλίου, οι οποίες καταντούν τυπικές δεδομένου όλοι τοποθετούνται ανοικτά πριν από το Εθνικό Συμβούλιο.

     Σε δήλωση του μετά τη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου ο Πρόεδρος Βασιλείου είπε ότι εκείνο, που θέλει να τονίσει είναι ότι, έχουμε μπροστά μας συνέχιση του διαλόγου.

«Εμείς πάμε σ’ αυτό το διάλογο με όλη την καλή θέληση γιατί θέλουμε να φθάσουμε με επιτυχία στο στόχο, που καθόρισε ο Γενικός Γραμματέας, δηλαδή να οδηγηθούμε σε ένα περίγραμμα λύσης μέχρι τη συνάντηση του Σεπτέμβρη».

     Ο Πρόεδρος είπε επίσης ότι με τη διαδικασία αυτή συμφωνούν η Ελληνική Κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας.

     Ο Γλαύκος Κληρίδης είπε ότι η συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου ήταν πράγματι χρήσιμη γιατί έγινε μια πρώτη ανταλλαγή απόψεων πάνω στις βασικές αρχές, που διέπουν το έγγραφο Κουεγιάρ.

     Ο Σπύρος Κυπριανού είπε ότι είναι γνωστές οι διαφωνίες του αναφορικά με το διεξαγόμενο διάλογο και ότι με το τελευταίο έγγραφο του Γενικού Γραμματέα τα πράγματα έχουν οδηγηθεί σε μια κατάσταση, που είναι φοβερά επικίνδυνη για την ελληνοκυπριακή πλευρά.

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας μίλησε για εκτροπή, υπό την έννοια ότι συζητούνται όλα δημόσια, τοποθετούνται τα διάφορα κόμματα, θετικά ή αρνητικά και το Εθνικό Συμβούλιο έρχεται εκ των υστέρων να συζητήσει αυτά, τα οποία έχουν ήδη συζητηθεί έξω από το Εθνικό Συμβούλιο.

     Ο Βάσος Λυσσαρίδης είπε ότι οι απόψεις της ΕΔΕΚ αναφορικά με την ευρύτερη στρατηγική, που πρέπει να ακολουθηθεί σχετικά με το Κυπριακό πρόβλημα είναι γνωστές. Το ίδιο είναι γνωστές και οι απόψεις για το ποια πρέπει να είναι η βάση συζήτησης του Κυπριακού.

Από τη συζήτηση που έγινε στο Εθνικό Συμβούλιο διαφάνηκε ότι τα δύο μεγαλύτερα κόμματα το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ υποστήριξαν όπως οι Ιδέες του Γ.Γ υιοθετούνται ως βάση για συζήτηση. Την ίδια στάση υιοθέτησαν όταν πρωτοδιαμορφώθηκαν οι Ιδέες Γκάλι. Η στάση του ΔΗΣΥ άλλαξε έξη περίπου μήνες πριν από τις Προεδρικές εκλογές του 1993.

Και πάλιν νέο αδιέξοδο.

Η αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς δημιούργησε ένα νέο αδιέξοδο στο διακοινοτικό διάλογο. Την κατάσταση, που δημιουργήθηκε, μετά την απόφαση της “Βουλής” του Ντενκτάς να απορρίψει τις Ιδέες Κουεγιάρ συζήτησε το Εθνικό Συμβούλιο σε συνεδρία του, που πραγματοποιήθηκε στις 31 Αυγούστου 1989.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου ενημέρωσε το Εθνικό Συμβούλιο πάνω στις διάφορες επαφές, που είχε με τους εκπροσώπους των Ηνωμένων Εθνών και τους πρεσβευτές διαφόρων χωρών, μετά την απόφαση της “Βουλής”. Γενικά οι αντιδράσεις του Διεθνούς παράγοντα ήταν καταδικαστικές για την ενέργεια του καθεστώτος Ντενκτάς. Πολύ εξοργισμένος ήταν ο αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα στην Κύπρο Όσκαρ Καμιλιόν, ο οποίος είχε σφοδρά παράπονα με τον Ραούφ Ντενκτάς ότι τον είχε ξεγελάσει και ότι συμπεριφέρθηκε ανέντιμα. Κατά τις επαφές του ο Πρόεδρος Βασιλείου υπέδειξε ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας, πρέπει να επιβεβαιώσει το ρόλο του Γενικού Γραμματέα και να κληθούν η Τουρκία και ο Ντενκτάς να επιστρέψουν στις διαπραγματεύσεις χωρίς όρους. Πάντως ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ είχε διαβεβαιώσει τον Πρόεδρο Βασιλείου ότι δεν πρόκειται να αποσυρθούν οι Ιδέες του.

     Το Εθνικό Συμβούλιο προχώρησε σε συζήτηση εφ΄ όλης της ύλης. Για όσους απέρριπταν τις Ιδέες Κουεγιάρ ήταν μια ευκαιρία να πείσουν ότι η αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς έδιδε το δικαίωμα στην Ελληνοκυπριακή πλευρά να θέσει εξ υπαρχής και πάνω σε νέα βάση το Κυπριακό.

     Ο Βάσος Λυσσαρίδης αφού επεσήμανε ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε αλλαγή στους στόχους της Τουρκίας διαφώνησε με την εισήγηση του Προέδρου για εμμονή στο έγγραφο του Γ.Γ. Μεταξύ άλλων υποστήριξε ότι το αίτημα να τεθεί το έγγραφο προς συζήτηση σημαίνει ότι εκ των προτέρων αποδεχόμαστε το έγγραφο, έστω και αν αυτή δεν είναι η πρόθεση μας. Επανέλαβε ότι λύση με βάση το έγγραφο ισοδυναμεί με εξαφάνιση του Ελληνισμού από την Κύπρο.

     Με την τοποθέτηση του Λυσσαρίδη συμφώνησε ο Σπύρος Κυπριανού, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη για ριζικές αποφάσεις και ξεκάθαρες, όπως είπε σκέψεις.

     Ο Γλαύκος Κληρίδης διαφώνησε με το Βάσο Λυσσαρίδη και τον Σπύρο Κυπριανού αν θα έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις στη συνεδρία εκείνη του Εθνικού Συμβουλίου λέγοντας ότι με τη γνωστοποίηση των αποφάσεων θα εβοηθείτο ο Ντενκτάς να ξεπεράσει τη δύσκολη θέση, στην οποία βρίσκεται, με την τακτική που ακολουθεί, της πλήρους αρνήσεως.

     Επανερχόμενος ο Κυπριανού είπε ότι υπάρχουν ριζικές διαφωνίες και παρατήρησε ότι ένα έγγραφο καθαρά φιλοτουρκικό έγινε λάβαρο μας.

     Ο Κληρίδης απέρριψε τον ισχυρισμό του Κυπριανού λέγοντας ότι ουδέποτε υιοθετήθηκε ο ισχυρισμός, που εξέφρασε ο Κυπριανού. Αφού επανέλαβε τη διαπίστωση ότι υπάρχει γενική κατακραυγή κατά του Ντενκτάς, ο Γλαύκος Κληρίδης είπε ότι πρέπει να αφεθεί το θέμα να εξελιχθεί μόνο του και υπέβαλε το ακόλουθο ερώτημα.

«Αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει να πάει ο Γενικός Γραμματέας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και να πει ότι δεν μπορούν να συνεχισθούν οι καλές τους υπηρεσίες, διότι η Τουρκική πλευρά δεν δέχεται να συζητήσει μερικές εισηγήσεις, τις οποίες έκαμε χωρίς να είναι δεσμευτικές;»

     Ο Κυπριανού πρόβλεψε ότι ο Γενικός Γραμματέας δεν θα προβεί σε τέτοιο διάβημα.

     Σε παρέμβαση του ο Πρόεδρος Βασιλείου κατέστησε σαφές ότι ουδέποτε έδωσε την εντύπωση ότι δέχεται τις ιδέες του Γ.Γ και ότι αντίθετα υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλά αρνητικά σημεία για μας.

     Ο Γλαύκος Κληρίδης ανεφέρθη σε συνάντηση, που είχε με τον Αμερικανό Συντονιστή για το Κυπριακό Λέτσκυ, ο οποίος απέφυγε να τοποθετηθεί πάνω στο έγγραφο και συνέχισε:

«Υπάρχουν αρκετά σημεία τα οποία θεωρούμε αρνητικά στο έγγραφο. Αλλά άλλο είναι να το δεχθούμε και άλλο να δεχθούμε να συζητήσουμε πάνω σ’ αυτό. Εάν ο Γ.Γ μας έλεγε ότι είναι βάση προς συζήτηση για λύση θα λέγαμε όχι. Εφ’ όσον όμως δεν το λέει αυτό και η άλλη πλευρά απαντά αρνητικά γιατί να χάσουμε αυτό το πλεονέκτημα; Όχι το πλεονέκτημα των προτάσεων, αλλά ότι μπορούμε να εκθέσουμε τον Ντενκτάς ότι είναι αδιάλλακτος, που αρνείται να συζητήσει τις σκέψεις του Γενικού Γραμματέα. Πώς να συνεννοηθούμε με αυτό τον άνθρωπο; Έτσι το βλέπω εγώ το ζήτημα. Γι’ αυτό είπα να μη παρουσιαστούμε τώρα με τοποθετήσεις. Έχουμε ένα προβάδισμα διεθνώς για πρώτη φορά σ’ αυτά τα θέματα, όλοι υποδεικνύουν τον Ντενκτάς ως τον αδιάλλακτο και αρνητικό. Δεν έχουμε ανάγκη να συζητήσουμε την ουσία του εγγράφου αυτή τη στιγμή».

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο Ντενκτάς βρίσκεται στριμωγμένος στη γωνιά στη διεθνή κοινότητα “αλλά το μεγαλύτερο επίτευγμα για πρώτη φορά είναι ότι μέσα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα υψώνεται φωνή καταδίκης της διχοτομικής αντικυπριακής πολιτικής του Ντενκτάς. Αυτό κατά τη γνώμη μου έγινε με τη βοήθεια των χειρισμών μας στο χρόνο, που διαρκεί η πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών”. Ο Χριστόφιας είπε ότι κατά τις επαφές και συνομιλίες του ο Πρόεδρος Βασιλείου δεν έχει ξεφύγει από τις αρχές, που καθόρισε το Εθνικό Συμβούλιο. Επίσης ζήτησε εμπλοκή του Συμβουλίου Ασφαλείας για να πεισθεί η Τουρκία να υποχωρήσει από απαράδεκτες θέσεις.

     Ο Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ Ντίνος Κωνσταντίνου ήταν περισσότερο σαφής στις εκτιμήσεις του αναφορικά με τη συμπεριφορά του Προέδρου Βασιλείου. Είπε κατά τη συζήτηση:

«Έχω τη γνώμη ότι δεν υπάρχουν παραδείγματα ή περιπτώσεις, όπου παρουσιάστηκε οποιαδήποτε υποχώρηση από τις προτάσεις, τις οποίες καταθέσαμε στο τραπέζι των συνομιλιών και γενικότερα τη στρατηγική και τακτική, που χάραξε το Εθνικό Συμβούλιο. Το μόνο καινούργιο σημείο, πάνω στο οποίο έγιναν αρκετές συζητήσεις είναι οι ιδέες Κουεγιάρ. Το ερώτημα, που τίθεται είναι το εξής: Οι ιδέες αυτές έγιναν αποδεκτές από κάποιο από εμάς; Νομίζω ότι σ’ αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι αρνητική. Δεν τις αποδέχθηκε κανένας, κανένα Κόμμα και πολύ περισσότερο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είπαν ότι δέχονται αυτές τις ιδέες Κουεγιάρ. Μάλιστα ούτε ο ίδιος ο Κουεγιάρ ζητεί κάτι τέτοιο, αλλά εκείνο, που λέει είναι ότι και ο ίδιος θέτει ορισμένες σκέψεις, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τροφή για προετοιμασία ενός περιγράμματος. Και είναι αυτό που έχει αποδεχθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως τροφή για συζήτηση. Και εμείς το είπαμε αυτό και νομίζω ότι ήταν σωστός χειρισμός».

     Σε δήλωση του, μετά τη συνεδρία ο Πρόεδρος Βασιλείου μεταξύ άλλων είπε:

«Εμείς, επειδή πιστεύουμε ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχισθεί και είναι εις βάρος όλων και των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου, θα συνεχίσουμε εντατικά τις προσπάθειες μας σε όλα τα επίπεδα τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς για να καταστεί δυνατή η ύπαρξη ενός ουσιαστικού διαλόγου, ο οποίος θα μπορέσει να μας οδηγήσει σε λύση».

     Ο Γλαύκος Κληρίδης περιορίστηκε να πει ότι έγινε εκτεταμένη σε βάθος ανάλυση των θέσεων των Κομμάτων, εξετάστηκε η παρούσα φάση του Κυπριακού προβλήματος και έγινε μια πρώτη ανταλλαγή απόψεων ως προς τους μελλοντικούς χειρισμούς.

     Ο Σπύρος Κυπριανού είπε ότι οι εξελίξεις επιβεβαίωσαν τις ενστάσεις αντιρρήσεις και φόβους του για το διάλογο.

«Βρισκόμαστε, είπε, σε ένα τραγικό αδιέξοδο και πρέπει να βρεθεί τρόπος να βγούμε από το αδιέξοδο. Θα πρέπει να πάμε σε μια διεθνοποίηση τεράστιας κλίμακας αρχίζοντας από τη Διάσκεψη των Αδεσμεύτων, που να προλειάνει το έδαφος για μια ουσιαστική συζήτηση στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ».

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας είπε ότι είναι σκόπιμο να ενισχύσουν όλοι τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην προσπάθεια να ξεσκεπαστεί η Τουρκική αδιαλλαξία ιδιαίτερα εν όψει της Διάσκεψης Κορυφής των Αδεσμεύτων.

     Ο Βάσος Λυσσαρίδης είπε ότι το θέμα δεν είναι αν θα προσέλθει ή όχι στο διάλογο ο Ντενκτάς. Το θέμα είναι ποια μορφή λύσης θα δώσουμε στο Κυπριακό. Εξέφρασε την πεποίθηση ότι τώρα είναι η ώρα, που θα πρέπει να εφαρμοσθεί μια στρατηγική, που θα στοχεύει στο να κάνει τους στόχους της Τουρκίας ανέφικτους.

Περίοδος διεθνούς κινητοποίησης, αλλά και παράτασης του αδιεξόδου.

Η περίοδος, που ακολουθεί μέχρι το τέλος του 1989 είναι περίοδος κινητοποιήσεως του Διεθνούς παράγοντα για να συμβάλει στην κάμψη της τουρκικής αδιαλλαξίας και τη συνέχιση των συνομιλιών για το Κυπριακό.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου συμμετέχει στην 9η Διάσκεψη Κορυφής του Κινήματος των Αδεσμεύτων που έγινε στις 9 Σεπτεμβρίου 1989 στην Τζακάρτα της Ινδονησίας. Η διάσκεψη υιοθετεί ψήφισμα, που εκφράζει ανησυχία για τα εμπόδια, που παρεμβάλλονται στη διαδικασία εξεύρεσης λύσης του Κυπριακού και ζητά άμεση αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και εποίκων.

     Μέσα στο Οκτώβριο πραγματοποίησε επισκέψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είχε συναντήσεις με τον Πρόεδρο Μπους και άλλους Αμερικανούς επισήμους, με το Γ.Γ του ΟΗΕ και προσφώνησε τη Γενική Συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού.

     Η επόμενη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου γίνεται με καθυστέρηση μερικών μηνών στις 27 Νοεμβρίου 1989.

     Την καθυστέρηση αυτή επεσήμανε ο Σπύρος Κυπριανού, ο οποίος παρατήρησε ότι από τις 31 Αυγούστου, που έγινε η τελευταία συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου μεσολάβησαν εξελίξεις, που έπρεπε να συζητηθούν από το Εθνικό Συμβούλιο.

     Ο Πρόεδρος Βασιλείου απάντησε ότι αποπειράθηκε πολλές φορές να συγκαλέσει συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, αλλά λόγω της απουσίας των αρχηγών των κομμάτων δεν προχώρησε στη σύγκληση συνεδρίας. Πρόσθεσε όμως πως αν δεν υπάρχει ένσταση, θα μπορεί να συγκαλεί συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου και στην απουσία των αρχηγών των Κομμάτων. Ο Γλαύκος Κληρίδης παρατήρησε ότι απόκειται στον ίδιο τον αρχηγό ενός κόμματος να αποφασίσει αν μπορούσε να γίνει συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου και κατά τη διάρκεια της απουσίας του.

     Λόγω των πολλών επαφών που είχε στο μακρό αυτό διάστημα η ενημέρωση του Προέδρου πήρε πολύ χρόνο.

     Σχετικά με τη συνάντηση του με τον Πρόεδρο Μπους ο Βασιλείου διαπίστωσε μεγαλύτερο ενδιαφέρον του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος υποστήριξε τη διεξαγωγή ουσιαστικού διαλόγου χωρίς οποιουσδήποτε όρους.

     Το πιο σημαντικό που προέκυψε από τη συνάντηση του Προέδρου με τον Γ. Γ του ΟΗΕ ήταν η δήλωση του Πέρεζ ντε Κουεγιάρ ότι δεν μπορεί να δεχθεί τους όρους, που έθεσε ο Ντενκτάς. Επίσης διαβιβάστηκε πρόσκληση στον Πρόεδρο Βασιλείου να παρακαθίσει σε γεύμα με τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Παρόμοια πρόσκληση διαβιβάστηκε και στο Ραούφ Ντενκτάς.

     Στις 17 Οκτωβρίου μετέβη στην Κουάλα Λουμπούρ, πρωτεύουσα της Μαλαισίας, όπου πραγματοποιήθηκε η διάσκεψη κορυφής των χωρών της Κοινοπολιτείας. Εκεί είχε μακρά συνομιλία με την πρωθυπουργό της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία εξήρε τη συμπεριφορά της Ελληνοκυπριακής πλευράς, αλλά εξέφρασε την άποψη ότι πρέπει να δοθεί κάποιος χρόνος στον Οζάλ να εκλεγεί και να σταθεροποιηθεί και υποσχέθηκε ότι στην αρχή του 1990 θα ασκούσε με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ συντονισμένη πολιτική για να πείσουν την Τουρκία ότι πρέπει να προχωρήσει σε λύση.

     Τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου, κατά τη συζήτηση, που ακολούθησε ασχολήθηκαν περισσότερο με την ουσία του Κυπριακού με τους Βάσο Λυσσαρίδη και Σπύρο Κυπριανού να ζητούν ριζική αλλαγή στη στάση, που ακολουθείτο.

     Ο Βάσος Λυσσαρίδης επανέλαβε την αξίωση για ριζική αλλαγή της πολιτικής. Υποστήριξε ότι πρέπει να διαφοροποιηθεί η θέση έναντι του διαλόγου. Στόχος, είπε, δεν πρέπει να είναι η επανέναρξη του διαλόγου, αλλά η λύση του προβλήματος, αν είναι δυνατόν, μέσω ενός διαλόγου. Είπε επίσης ότι χάσαμε την ευκαιρία να επαναφέρουμε το Κυπριακό στο προσκήνιο μέσω μιας προσφυγής στον ΟΗΕ. Ο Βάσος Λυσσαρίδης συμβούλευσε τον Πρόεδρο, όταν παρακαθίσει στο γεύμα με τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να έχει υπόψη ότι δεν πρέπει μόνο να αρχίσει ουσιαστικός διάλογος, αλλά τι πρέπει να προωθηθεί για λύση. «Και αυτό θα μας απαλλάξει από την έννοια του να συζητούν τις προτάσεις Κουεγιάρ. Θα πρέπει να συζητούν τις προτάσεις του Προέδρου τις δικές μας προτάσεις».

     Ο Σπύρος Κυπριανού είπε ότι η απόφαση της “ Βουλής “ του Ντενκτασικού καθεστώτος και η συμπεριφορά του Ντενκτάς να διακόψει το διάλογο ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να απεγκλωβιστούμε από το έγγραφο Κουεγιάρ, το οποίο πρόσθεσε εξακολουθεί να θεωρεί φοβερά επικίνδυνο. Ο Σπύρος Κυπριανού υποστήριξε όσα ανέφερε ο Λυσσαρίδης για εκείνα, που έπρεπε να πει στο γεύμα ο Πρόεδρος Βασιλείου. Για πρώτη φορά ο Σπύρος Βασιλείου ήγειρε με συγκεκριμένη πρόταση το θέμα της υποβολής αίτησης για ένταξη στην ΕΟΚ. Είπε ο Κυπριανού:

«Υπό το φως των εξελίξεων στον κόσμο δεν θα πρέπει να καθυστερήσουμε άλλο για την υποβολή της αίτησης για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Πιστεύω ότι με το νέο κλίμα που δημιουργείται, είναι ένας επιπρόσθετος λόγος να προωθήσουμε την ένταξη διότι θα μας βοηθήσει σε ότι αφορά την αναβάθμιση των ευθυνών της Ευρώπης έναντι της Κύπρου και εισηγούμαι να μη υπάρξει άλλη καθυστέρηση».

     Ο Γλαύκος Κληρίδης αναφέρθηκε στο χειρισμό του εγγράφου Κουεγιάρ λέγοντας:

«Ανεξάρτητα του αν κάποιος το θεωρεί απαράδεκτο και άλλος μερικώς χρήσιμο και μερικώς άχρηστο γιατί περιέχει αρνητικά σημεία, πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή έχουμε ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα: Το ότι το έγγραφο απορρίφθηκε από την τουρκική πλευρά και όχι από εμάς. Αν εμείς δώσουμε την εντύπωση ότι το απορρίπτουμε, θα τεθούμε πάνω στην ίδια βάση, αρνητική βάση και οι δύο πλευρές. Και αυτό δεν θα εξυπηρετήσει καθόλου. Μια ορθή εκτίμηση των πραγμάτων είναι ότι ο Ντενκτάς θα συνεχίσει να το απορρίπτει. Και δεν υπάρχει λόγος να τον βγάλουμε από τη δύσκολη θέση».

     Ο Δημήτρης Χριστόφιας μίλησε για τις εξελίξεις, που σημειώνονται στον Ευρωπαϊκό χώρο και διεθνώς, μετά την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου και τον αντίκτυπο, που μπορούν να έχουν στις εξελίξεις του Κυπριακού. Ο Χριστόφιας επανέλαβε την έντονη αντίθεση του ΑΚΕΛ για ένταξη στην ΕΟΚ και υποστήριξε ενεργότερη ανάμειξη και εμπλοκή του Συμβουλίου Ασφαλείας.

     Ο Τάσος Παπαδόπουλος είπε ότι υποστηρίζει την εμπλοκή των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας στη διαδικασία λύσης του Κυπριακού.

«Εάν η εμπλοκή τους περιορίζεται ή προσανατολίζεται προς συγκεκριμένους στόχους, που είναι ευνοϊκοί για μας αυτό είναι θετικό. Εάν όμως ο σκοπός της εμπλοκής τους είναι για να προσδώσουν περισσότερο κύρος και περισσότερη αποτελεσματικότητα ενός διαγράμματος λύσης με δική τους συμμετοχή αυτό είναι κατά τη γνώμη μου επικίνδυνο. Εάν η βασική τους επιδίωξη είναι πως θα επιτύχουν επανέναρξη του διαλόγου με βάση το έγγραφο Κουεγιάρ αυτή η εμπλοκή πρέπει να κριθεί απαράδεκτη».

     Σε άλλο σημείο της παρέμβασης του ο Τάσος Παπαδόπουλος είπε: «Εγώ, τουλάχιστον, έχω εμπιστοσύνη και στην κρίση και στη διπλωματικότητα του Προέδρου και γι’ αυτό πιστεύω ότι μπορεί να μεταφέρει αυτό το μήνυμα σαφέστατα και κατηγορηματικά».

ΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΜΕ ΤΑ ΜΟΝΙΜΑ ΜΕΛΗ

     Στις 9 Νοεμβρίου ο Πρόεδρος Βασιλείου συναντάται στη Νέα Υόρκη με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και παρακάθεται σε γεύμα εργασίας, που παρέθεσε η Γενική Γραμματεία, στο οποίο μετέσχαν, μέσω αντιπροσώπων τους, τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου. Η συνάντηση αυτή είναι η πρώτη του είδους της και από τη φύση της μαρτυρά ενεργότερη εμπλοκή των μονίμων μελών στην αναζήτηση λύσης του Κυπριακού. Κατά τη διάρκεια του γεύματος ο Πρόεδρος Βασιλείου ανέπτυξε και υπεράσπισε τι θέσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς και η ανταπόκριση, που βρήκε ήταν γενικά θετική.

     Παρόμοιο γεύμα παρετέθη και για τον Ραούφ Ντενκτάς στις 3 Δεκεμβρίου 1989. Ο Ραούφ δεν περιορίζεται να υποστηρίξει τις απορριπτικές θέσεις του, προχωρεί να υποβάλει και νέους όρους, που ουσιαστικά ισοδυναμούν με αναγνώριση του ψευδοκράτους του.

     Από τα γεύματα αυτά είχε προκύψει μια ευνοϊκή για την Ελληνοκυπριακή πλευρά έκθεση του Γενικού Γραμματέα, η οποία υποβλήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1989 και αναφερόταν στην αποστολή των καλών υπηρεσιών, που του έχει ανατεθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Στην έκθεση του περιγράφει τις εξελίξεις στο Κυπριακό από το 1988, όταν πραγματοποιήθηκε η συνάντηση Υψηλού Επιπέδου στη Γενεύη και αναφέρεται άμεσα στο Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος αμφισβητεί τη συμφωνημένη διαδικασία του διαλόγου και παρεμβάλλει εμπόδια στη συνέχιση της διαδικασίας.

     Το Συμβούλιο Ασφαλείας καλεί τον γενικό Γραμματέα να συνεχίσει την αποστολή καλών υπηρεσιών και στις 12 Δεκεμβρίου 1989 ο Γενικός Γραμματέας καλεί τα δύο μέρη σε νέα συνάντηση για συνομιλίες στις αρχές του 1990. Ο Πρόεδρος Βασιλείου αποδέχεται την πρόσκληση, αλλά ο Ραούφ Ντενκτάς προτείνει την υιοθέτηση κοινή διακήρυξης πριν από τις συνομιλίες. Το τέχνασμα του Ραούφ να εκτρέψει τις συνομιλίες από την πορεία τους απορρίπτεται ασυζητητί.

     Στις 13 Δεκεμβρίου ο Πρόεδρος Βασιλείου μεταβαίνει στην Αθήνα, όπου έχει επαφές με την Κυβέρνηση την πολιτική ηγεσία και τον τέως Πρόεδρο Κωνσταντίνο Καραμανλή.

     Η συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου ήταν αρκετά μακρά. Μετά τη συνάντηση ο Έλληνας πρωθυπουργός δήλωσε:

«Μπορώ να τονίσω ότι υπάρχει απόλυτη συμφωνία, συναντίληψη και η ίδια εκτίμηση για τις εξελίξεις και για την πολιτική και τακτική, την οποία πρέπει να ακολουθήσομε».

     Η δήλωση αυτή του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ ουδόλως επηρεάζει τη στάση του αδελφού κόμματος στην Κύπρο ΕΔΕΚ. Εξακολουθεί να ασκεί την ίδια έντονη αντιπολίτευση, παρά το γεγονός ότι ο αρχηγός της ΕΔΕΚ και άλλα στελέχη του Κόμματος επισκέπτονται συχνά την Αθήνα και έχουν συναντήσεις τόσο με τον Παπανδρέου όσο και με άλλα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Δεν εξασφαλίζεται κανένας αλληλοεπηρεασμός. Η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει και στηρίζει πλήρως την πολιτική της Κυπριακής Κυβέρνησης και του Γιώργου Βασιλείου, η δε ΕΔΕΚ ασκεί την πιο έντονη αντιπολίτευση και σε πλείστες περιπτώσεις ανοίγει αντιπολιτευτικούς δρόμους και στο ΔΗΚΟ και τον αρχηγό του Σπύρο Κυπριανού, ο οποίος αντλεί τα επιχειρήματα του από τον Βάσο Λυσσαρίδη.

     Η σημαντικότερη εξέλιξη μέσα στο 1989 ήταν η δήλωση του Προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας, με την οποία εκφράζεται απογοήτευση για τη μη επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων και τη συνέχιση του αδιεξόδου στο Κυπριακό. Επίσης εκφράζεται η ελπίδα ότι μέσα στο νέο χρόνο, το 1990, θα διεξαχθούν ουσιαστικές συνομιλίες.